Czego nie robić w klasie w rocznicę wybuchu wojny w Ukrainie?

Data 24 lutego dotyczy wydarzeń, które cały czas mają miejsce, a w wielu szkołach są osoby, które ich bezpośrednio doświadczyły. Dla tych osób to kolejny trudny dzień, a nie szczególna rocznica.

1. Bądź uważny na uczennice i uczniów, ale nie rozpoczynaj rozmowy o wojnie

✓ Tak
Zachowaj uważność na młodych ludzi. Gdy zauważysz, że mają trudności ze skupieniem się, wycofują się lub wręcz przeciwnie: są nadaktywni, to zareaguj w subtelny sposób.

Możesz na przykład wykonać wspólnie z uczniem ćwiczenie oddechowe lub krótką medytację (takie ćwiczenia możesz poznać podczas naszego bezpłatnego kursu „Jak pomóc uczniom opanować stres?”). Dobrym rozwiązaniem będzie także przekierowanie jego uwagi na coś miłego, co go zaangażuje.

Możesz też indywidualnie zapytać ucznia, który wykazuje niepokój, smutek lub inne trudne emocje, czy potrzebuje rozmowy lub innej pomocy. Ważne jest, by dać mu jasny komunikat, że może liczyć na Twoje wsparcie.

✘Nie
Odradzamy inicjowanie rozmowy na temat wojny z tymi uczniami i uczennicami, którzy jej doświadczyli, jeśli sami jej nie zaczynają.

Uczniowie mogą nie chcieć rozmawiać na ten temat z różnych powodów (m.in. bo jest zbyt trudny, bo nie chcą ujawnić swoich emocji na forum klasy, bo jest zbyt osobisty, bo wolą szukać wsparcia u osób z podobnym doświadczeniem). Trudność może sprawić im nie tylko ten temat, lecz także odpowiedź na pytanie, o to, czego potrzebują i jak się czują. Warto to uszanować. 

💭 Dlaczego?
Specjaliści od pracy z traumatycznymi doświadczeniami wskazują, że by o nich rozmawiać, potrzebny jest czas. Poruszenie takiego tematu zbyt wcześnie powoduje, że powracające wspomnienia i uczucia są zbyt silne.

Uczniowie mogą również mieć poczucie, że ktoś kto nie ma podobnego doświadczenia nie będzie potrafił ich zrozumieć. Pozostawmy im prawo do szukania wsparcia, które najlepiej odpowiada ich potrzebom. Zawsze warto zachowywać się z życzliwością i zrozumieniem.

2. Postaw na subtelne symbole pokoju, a nie koncentruj się na aspektach wojennych

✓ Tak
Zwracaj uwagę na to, by wzmacniać wspólnotę i solidarność międzyludzką. Zachęć uczniów i uczennice, by wyrazili, jakie znaczenie ma dla nich pokój na świecie oraz wsparcie wszystkich tych, którzy są dotknięci konsekwencjami konfliktów zbrojnych. Mogą to zrobić poprzez dyskretny wspólny symbol, wspólny kolaż lub playlistę piosenek związaną z różnymi kulturami i narodami. 

✘ Nie
Nie organizuj hucznej zbiórki pieniędzy czy oficjalnego apelu. Skoncentruj się na budowaniu wzajemnego zrozumienia. To konieczny warunek, aby młodzi ludzie chcieli dalej pomagać. 

💭Dlaczego?
Inicjatywy, które koncentrują się na temacie wojny, mogą budzić dodatkowe trudne emocje i kierować niechcianą uwagę na osoby, które jej doświadczyły i są w naszej szkole lub klasie.

Ważne też, by pamiętać, że ten konflikt dotyka osoby różnych narodowości (np. rodziny mieszane, które mieszkają na Ukrainie). W klasie mogą być osoby z Białorusi i Rosji, przeciw którym mogłaby się zwrócić uwaga klasy. 

Pamiętaj – to nie te dzieci wywołały tę wojnę i nie one ponoszą za nią odpowiedzialność. Wszystkie dzieci mają prawo do bezpieczeństwa. Dlatego ten dzień nie powinien przyjmować oblicza rozrachunku z historią.

Uwaga: Jeśli wątek wojny w Ukrainie pojawia się w rozmowach młodych ludzi, nie wolno go relatywizować. Odwołuj się do faktów. Jasno wskazuj, kto jest agresorem, a kto ofiarą.

3. Buduj relacje przez wspólne aktywności, a nie organizuj „obchodów”

✓ Tak
Zorganizuj w klasie formy spędzania czasu, dzięki którym młodzi ludzie lepiej się poznają i poczują, że może być im razem dobrze.

Może to być na przykład spacer po najbliższej okolicy, obejrzenie ciekawego filmu (polecamy na przykład “Królową koszykówki” z naszej platformy filmowej „Szkoły twórczych praktyk”) lub po prostu luźniejsza lekcja skupiona na integracji, a nie realizacji bieżącego materiału. 

✘ Nie
Nie stawiaj uczniów z Ukrainy w centrum. Niech będzie to dobry czas dla wszystkich. Odradzamy też aktywności takie jak słuchanie patriotycznych piosenek czy oficjalne przemówienia. 

💭 Dlaczego
Data 24 lutego nie jest datą historyczną taką jak jest dziś np. 1 września. By wzajemnie się wspierać, warto tego dnia w szczególny sposób postawić na relacje oraz aktywności, które pomogą zmniejszyć napięcie.

To szczególnie istotne, jeśli w Twojej klasie są osoby, które w jakiś sposób doświadczyły wojny. Aktualna wiedza o tym, jak postępować ze stresem i traumą mówi, że jednym ze skutecznych sposobów jest odwrócenie uwagi od trudnych przeżyć (pozwala to odciążyć układ nerwowy i daje efekt uspokojenia). 

4. Z refleksją podejdź do sytuacji, gdy uczniowie wywołają na lekcji ten temat

✓ Tak
Jeśli wiesz, że w Twojej klasie nie ma uczniów, którzy są dotknięci traumą wojenną, a młodzi ludzie nawiążą do rocznicy wybuchu wojny w Ukrainie, to warto się tym zająć.

Na początek pozwól im na wyrażenie ich emocji związanych z tematem (może będzie to punkt wyjścia do rozmowy o tym, że w ujęciu ludzkim wojna nie ma wygranych?)

Możesz sięgnąć do naszego wpisu „Jak rozmawiać z uczniami o wojnie, kiedy w klasie są osoby z Ukrainy, Rosji lub Białorusi?” (zwróć jednak uwagę, że powstał on kilka dni po wojnie, czyli w czasie, gdy w Polsce nie było jeszcze osób, które uciekły z zaatakowanych terenów).

✘Nie
Pamiętaj, że nie zawsze warto omawiać kwestie związane z inwazją Rosji na Ukrainę. Unikaj tego wtedy, gdy w klasie są osoby, u których może on przywołać trudne wspomnienia.

Sprawdź, czy rozmowa jest rzeczywiście związana z chęcią poznania faktów czy może jest prowokacją. Może nią być pytanie o zdarzenia historyczne, które w przeszłości dzieliły naród polski i ukraiński (polecamy w tym kontekście webinarium Szkoły Edukacji „Jak uczyć o polsko ukraińskiej historii, żeby nie dać się podzielić?”)

Gdy w klasie pojawi się mowa nienawiści, zareaguj krótko, stanowczo i jednoznacznie. W ten sposób dasz młodym ludziom sygnał, że nie ma w niej miejsca na wyrażanie takich treści. Jeśli chcesz porozmawiać z uczniem, który je wypowiedział, zrób to na osobności i gdy emocje opadną.

W tym tekście nie wyczerpujemy tematu tego, jak postępować w klasie w kontekście wojny w Ukrainie i jej konsekwencji. To jedynie kilka inspiracji.

Zachęcamy Cię do uważności, refleksji oraz do tego, by dostosowywać nasze wskazówki do sytuacji w Twojej klasie.

Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej:

1. Weź udział w naszych bezpłatnych kursach, które organizujemy w programie „Razem w szkole. Polska-Ukraina”;
2. Sięgnij do źródeł takich jak:

– Wskazówki „Jak uczyć w klasie, w której są uczniowie z doświadczeniem migracji?”
– Biblioteka materiałów Centrum Edukacji Obywatelskiej. Gdy przejdziesz na stronę zaznacz tag „wojna w Ukrainie”
– Model integracji szkoły, w której sa osoby z doświadczeniem migracji, który jest podstawą wszystkich naszych działań dla szkół, do których dołączyli uczniowie z Ukrainy
– Raport: Jakie są potrzeby i wyzwania szkół związane z napływem uczniów z Ukrainy?
– Zestawienie źródeł dot. pracy z uczniem z doświadczeniem migracyjnym 

Materiał opracowali: Katarzyna Leśniewska, Katarzyna Małek i Michał Tragarz z Centrum Edukacji Obywatelskiej.