Dzieci z Ukrainy w polskich szkołach – jak pomaga Centrum Edukacji Obywatelskiej

Wraz z naszymi partnerami (Norwegian Refugee Council, Plan International, Polsko-Amerykańska Fundacja Wolności i UNICEF Polska) projektujemy programy dla nauczycieli i dyrektorów, organizujemy szkolenia oraz przygotowujemy materiały edukacyjne. Prowadzimy też badania i monitorujemy dostępne dane na temat dzieci w wieku szkolnym, które uciekły przed wojną do Polski.

Podstawą naszych działań, które wspierają szkoły w kryzysie uchodźczym, jest model integracji edukacyjnej uwzględniający potrzeby uczniów: i ukraińskich i polskich

Napływ nowych uczennic i uczniów z Ukrainy do szkół w takiej skali to sytuacja bez precedensu w historii Polski. Jest ona trudna nie tylko dla osób, które uciekają przed wojną, ale też dla całego środowiska szkolnego: uczniów, którzy uczyli się w szkołach wcześniej, rodziców, a także oczywiście nauczycieli i dyrektorów. Dlatego podejście do integracji edukacyjnej, które proponujemy szkołom, uwzględnia potrzeby wszystkich uczniów. Zajmujemy się potrzebami emocjonalnymi, społecznymi i w zakresie uczenia się.

Wszystkie nasze rozwiązania projektujemy na podstawie zgromadzonej przez lata wiedzy o uczeniu się, dobrych praktyk szkół oraz badania przeprowadzonego w szkołach

Nad wsparciem szkół w przyjmowaniu uczniów z Ukrainy pracujemy w interdyscyplinarnych zespołach. Uwzględniamy nie tylko najnowsze badania, lecz także głosy praktyczek i praktyków. Proponujemy szkołom rozwiązania związane z aklimatyzacją nowych uczniów, wsparciem psychicznym dla nich, a także radzeniem sobie z barierami językowymi, różnicami w poziomie wiedzy i umiejętności, ocenianiem czy współpracą z rodzicami.

Jako jedni z pierwszych w Polsce przeprowadziliśmy także jakościowe badanie potrzeb i napięć, które pojawiały się w szkołach goszczących dzieci z Ukrainy. Rozpoczęliśmy pracę nad jego kolejną edycją (po roku od czasu, gdy osoby z Ukrainy dołączyły do polskich szkół).

We wrześniu 2023 roku opublikowaliśmy efekty tej pracy w postaci raportu „Uczniowie uchodźczy w polskich szkołach”, który podsumowuje drugą falę badań. Celem projektu było rozpoznanie potrzeb i napięć w społecznościach szkolnych goszczących uczniów i uczennice z Ukrainy – na potrzeby zaprojektowania długofalowego wsparcia dla szkół.

Badania miały charakter etnograficzny i objęły w sumie ponad 160 wywiadów, obserwacje i badania wizualne.

Na początku 2024 roku opublikowaliśmy kolejny raport – „Uczniowie uchodźczy z Ukrainy w polskim systemie edukacji”. Raport zawiera wnioski z badania przeprowadzonego po prawie dwóch latach pobytu większość młodych uchodźców w Polsce.

W tej chwili w polskich szkołach uczy się ok. 185 tys. uczennic i uczniów z Ukrainy (w tym ok. 135 tys. z nich to uchodźcy wojenni). Kolejne 150 tys. znajduje się poza systemem. Teoretycznie uczą się online, w praktyce jednak nie wiemy, co się z nimi dzieje.

Pracujemy z dyrektorkami, nauczycielami (przedmiotowymi i wychowawcami), pedagożkami szkolnymi oraz całymi radami pedagogicznymi

Prowadzimy kilkumiesięczne programy, które pozwalają na głębsze wsparcie i rozwój uczestniczki czy uczestnika

Osoby, które pracują w szkołach i mierzą się z wyzwaniami związanymi z pracą z uczniami z Ukrainy, mogą uczestniczyć w naszych przygotowanych z myślą o nich programach edukacyjnych. Szacujemy, że skorzystało z nich już około 1500 osób. Kolejne przyjmiemy w nowym roku szkolnym.

• Program „Razem w szkole. Polska-Ukraina” to program, w którym całościowo zajmujemy się doświadczeniem szkolnym uczennic i uczniów.
  
  Uczestniczki i uczestnicy pracują z nami w 2 ścieżkach:
  – kursie „Pracuję w szkole w czasach migracji”, w którym pracujemy nad zagadnieniami związanymi z wielokulturowością, ale także umożliwiamy wymianę doświadczeń i wzajemne wsparcie;
  – kursie „Jak pomóc uczniom opanować stres”, w którym w sposób praktyczny pracujemy z Better Learning Programme mającym na celu odzyskanie utraconych zdolności do nauki przez uczniów narażonych na stres związany z kryzysem i konfliktem.
  
• Program „Wychowanie to podstawa”, który jest zaprojektowany z myślą o wychowawczyniach i wychowawcach klas oraz programie profilaktyczno-wychowawczym szkoły. W tegorocznej edycji w pierwszej kolejności przyjmowaliśmy do programu szkoły, w których są uczniowie z Ukrainy.
  
• Program „Szkoła demokracji”, w którym pracują z nami opiekunki i opiekuni samorządów uczniowskich oraz działanie w programie „Młodzi w akcji” dla nauczycielek i nauczycieli wychowanie fizycznego. W obu programach skupiamy się na szkolnych relacjach i włączaniu uczniów z Ukrainy w życie szkoły. Choć pracują z nami konkretne grupy nauczycieli, to są przewidziane także szkolenia dla całej rady pedagogicznej oraz projekty uczniowskie, które wykonają młodzi ludzie.
  
• Wątki związane z edukacją dzieci uchodźczych poruszamy także z osobami, które uczestniczą w programach „Szkoła ucząca się”, „Szkoła otwartości” i „Globalna szkoła”.

Regularnie organizujemy wydarzenia online otwarte dla wszystkich nauczycieli i dyrektorek

Odporna szkoła dla dyrektora
W cyklu poruszyliśmy już między innymi tematy pracy nauczycieli w klasie zróżnicowanej pod względem kulturowym, oceniania osiągnięć edukacyjnych uczniów (i polskich i ukraińskich) oraz wsparcia nauczycieli w obliczu wielu wyzwań, związanych z napływem osób z Ukrainy do szkół. 

Odporna szkoła dla nauczyciela
W cyklu poruszyliśmy między innymi temat współpracy i wzajemnego wspierania się nauczycieli, kontaktów z rodzicami uczniów z Ukrainy czy pracy z uczniami o zróżnicowanych potrzebach edukacyjnych (również w kontekście uczniów z doświadczeniem migracji).

Razem w szkole
To wydarzenia online, które prowadziliśmy przed utworzeniem programu o tej nazwie. Zaczęliśmy już pierwszego dnia po wybuchu wojny. W naszym webinarium o tym, jak rozmawiać z uczniami o wojnie wzięło udział 3200 osób.

Potem poruszyliśmy tematy takie jak:
– przygotowanie klasy na przyjęcie uczniów z Ukrainy,
– przygotowanie lekcji w klasie, w której są uczniowie słabo znający język polski,
– tworzenie oddziałów przygotowawczych.

Uczę polskiego jako obcego
Spotkania online, które przygotowywały zainteresowane osoby do uczenia języka polskiego jako obcego. Miały charakter zamkniętego cyklu (4 spotkania online). Podczas dwóch edycji ukończyło go około 2000 osób.

Projektujemy materiały takie jak listy kontrolne, artykuły, scenariusze zajęć oraz ćwiczenia, które pomagają w integracji edukacyjnej

Z naszymi materiałami można zapoznać się w naszych mediach społecznościowych oraz w bibliotece materiałów (pod tagiem edukacja dzieci uchodźczych).

Animujemy debatę publiczną o tym, jak system edukacji powinien odpowiedzieć na wyzwania związane z dołączeniem do niego uczennic i uczniów, którzy uciekli przed wojną

Uczestniczymy w wydarzeniach, na których poruszany jest temat edukacji dzieci uchodźczych w Polsce (m.in. wzięliśmy udział w konferencji, która odbyła się 14 września 2022 r.  w Sejmie). 

Współpracujemy także w tym zakresie z mediami polskimi i zagranicznymi. Nasze komentarze ukazały się m. in. w Dziennik Gazeta Prawna, Gazeta Wyborcza, Rzeczpospolita, Polityka, The Economist i Le Monde Diplomatique. 

Przeczytaj wypowiedź z 6.03.2023 w Rzeczpospolitej
Sprawdź nasz komentarz dla The Economist