Samorząd uczniowski należy do uczniów i uczennic. To oni i one ustalają jego regulamin. Mogą jednak potrzebować Twojego wsparcia. Dowiedz się, w jaki sposób napisać regulamin samorządu i jakie przepisy powinien zawierać.
Regulamin samorządu uczniowskiego (SU) powinien być przygotowany przez samych uczniów i uczennice. Jednak z uwagi na to, że jest to dokument prawny, szczególnie w szkole podstawowej młodzi ludzie mogą potrzebować wsparcia dorosłych.
Rolą dyrektora lub dyrektorki jest je zapewnić oraz zweryfikować, czy w treści nie ma zapisów sprzecznych ze statutem szkoły bądź innymi aktami prawnymi – poza tym nie ma prawa ingerować w regulamin. Warto oczywiście, by osoby, które zarządzają szkołą, wiedziały, co znajduje się w tym dokumencie, i zachęcały do jego lektury uczniów i uczennice.
Każdy samorząd uczniowski sam pisze swój regulamin, który następnie powinien być uchwalony w głosowaniu powszechnym, tajnym i bezpośrednim przez wszystkich uczniów i uczennice. Jeśli regulamin nie zawiera przepisów o tym, jak się go zmienia, po każdej zmianie nową wersję również należy poddać ogólnoszkolnemu głosowaniu.
Chociaż jest aktem niższego rzędu niż ustawy czy statut szkoły, regulamin samorządu uczniowskiego stanowi prawo. Dyrekcja szkoły jest zobowiązana przestrzegać i dbać o przestrzeganie jego zapisów, podobnie jak innych aktów prawnych.
O tym, co powinno się znaleźć w regulaminie SU, mówi art. 85 pkt. 3 Ustawy Prawo oświatowe. Określa on, że Zasady wybierania i działania organów samorządu określa regulamin uchwalany przez ogół uczniów w głosowaniu równym, tajnym i powszechnym. Wynika z tego, że prawo zobowiązuje do zawarcia w regulaminie przede wszystkim zapisów odnoszących się do tego, jak są wybierane i jak funkcjonują organy SU.
Ze względu na długość i liczbę szczegółowych zasad, może być załącznikiem do regulaminu. W mojej opinii nie wszystkie organy SU powinny być wybieralne, jednak często tradycja wyborów jest silna. Zresztą jest to okazja do promowania wśród uczniów i uczennic działalności i idei samorządu uczniowskiego.
Ordynacja powinna określać:
Zarówno czynne (do głosowania), jak i bierne (do kandydowania) prawa wyborcze muszą przysługiwać wszystkim uczniom i uczennicom szkoły. Niewłaściwe i zupełnie niedemokratyczne jest uzależnianie prawa biernego od decyzji wychowawcy, średniej ocen czy stopnia z zachowania. Demokracja tak działa, że nie zawsze wybieramy reprezentantów odpowiednio wykształconych, grzecznych lub ułożonych, ale oni też mogą się świetnie sprawdzić w swojej roli. Czasami jest inaczej – i to jest właśnie odpowiedzialność uczniów jako wyborców, aby ponownie takiej osoby nie powołać do określonej funkcji. Natomiast ograniczenie czynnego prawa wyborczego może ewentualnie dotyczyć uczniów i uczennic klas 1–3, o ile szkoła przewidziała w nich inną, niepodlegającą wyborom formę samorządności.
Komisja wyborcza powinna składać się z uczniów oraz uczennic, którzy sami nie kandydują do władz samorządu. Odpowiada ona za:
Dobrze, żeby w skład komisji wchodziły przynajmniej trzy osoby z różnych klas. W przypadku młodszych dzieci osoby opiekujące się samorządem uczniowskim lub inne osoby uczące w szkole mogą wspierać pracę komisji, lecz raczej z zewnątrz – nie jako jej członkowie (nie dotyczy to np. klas 1–3 szkoły podstawowej).
Warto ustanowić metodę, która z jednej strony umożliwi wszystkim uczniom i uczennicom zgłoszenie swojej kandydatury, ale z drugiej – ograniczy liczbę kandydatur „niepoważnych”. Sposoby niedemokratyczne i zdecydowanie niezalecane to np. konieczność posiadania określonej oceny z zachowania. Można za to wymagać od kandydata czy kandydatki:
W ordynacji należy ponadto określić:
W mojej opinii wybory powinny odbywać się przez cały dzień – od ok. 15 minut przed rozpoczęciem pierwszej lekcji do 15 minut po zakończeniu ostatniej – w wyznaczonym lokalu wyborczym umożliwiającym samodzielne i tajne oddanie głosu. Przez cały czas wyborów w lokalu znajduje się minimum trzech członków komisji wyborczej, wydających karty do głosowania i pilnujących przestrzegania zasad. Uczniowie i uczennice przychodzą na wybory samodzielnie i indywidualnie; niezalecane są wyjścia klasowe (naruszenie zasady tajności udziału lub braku udziału w wyborach).
O czym powinna pamiętać dyrekcja szkoły w zakresie ordynacji wyborczej?
Kolejnym punktem regulaminu samorządu uczniowskiego są zapisy dotyczące wyboru i kompetencji jego opiekunek oraz opiekunów poszczególnych organów.
W polskich szkołach przyjęło się, że jeden z nauczycieli pełni funkcję tzw. opiekuna SU. Pamiętajmy jednak, iż na mocy art. 85 pkt. 5 ust. 6 ust. Ustawy Prawo oświatowe, jego powołanie przez dyrekcję odbywa się na wniosek władz samorządu uczniowskiego, a nie automatycznie – jeśli uczniowie i uczennice tego nie chcą, opiekun nie powinien zostać powołany. Warto, by te zapisy również znalazły odzwierciedlenie w regulaminie. Najbardziej optymalną opcją są wybory opiekuna – ogólnoszkolne, połączone z wyborami organów SU lub już w ramach nowo wybranych organów – z zaznaczeniem, że uczniowie mogą z niego zrezygnować.
Nic nie stoi na przeszkodzie, by funkcję opiekuna lub opiekunki samorządu pełniło kilkoro nauczycieli – jeden może wspierać zarząd, drugi sekcję ds. komunikacji, inny sekcję ds. wydarzeń sportowych, a jeszcze inny rzecznika praw ucznia. Wtedy spora i wymagająca praca nie spada na jedną osobę, lecz rozkłada się na kilka.
Dzięki tym zapisom możliwe będzie wprowadzanie w nim drobnych poprawek bez konieczności poddawania pod ogólnoszkolne głosowanie. Można np. zapisać, że zmiany regulaminu, które nie oznaczają likwidacji poszczególnych organów, zatwierdza w głosowaniu zarząd – ułatwi to i usprawni bieżące dostosowywanie regulaminu do sytuacji w szkole i potrzeb (np. liczebność poszczególnych organów, ich szczegółowe kompetencje).
| W tekście posługujemy się kategorią „samorząd uczniowski” w celu podkreślenia podmiotowości wszystkich uczniów i uczennic. To do nich należy samorząd. Dość często używana kategoria „samorząd szkolny” nie wyraża dostatecznie tej cechy. |
– zajmuje się programami, które wspierają samorządność uczniowską i szkolną demokrację. Więcej
