Please ensure Javascript is enabled for purposes of website accessibility
Dla nauczyciela
Artykuł

Szkoła, samorząd, demokracja… fikcja?

Przemysław Kluge

Demokratyzując szkołę, nie oczekujmy, że już od pierwszych decyzji wszyscy będą szczęśliwsi. To bardziej praca nad sobą niż otoczeniem.

Budzenie nadziei na demokratyczną otwartość szkoły, bez gotowości do przyjmowania wszelkich skutków swoich działań, może doprowadzić do niczego, a nawet pogorszyć relacje w szkole.

Potrzeba wyjścia z fikcji

Tytuł tego tekstu ma cel podobny do pewnego typu zdjęć na profilach społecznościowych. Autorzy postów ze zdjęciami sami przyznają, że zamieszczają zdjęcia (często nieadekwatne do treści wpisu) dla przyciągnięcia uwagi.

Sam zauważyłem, że temat demokracji w szkole pełni podobną funkcję jak te zdjęcia. Ma skierować uwagę na podstawowe zadanie szkoły, a więc uczenie uczniów współdecydowania o sobie i swoim otoczeniu, a potem, no cóż, ma głównie przyciągać uwagę. Nazwałbym to działaniem na „lep podmiotowości”.

Spróbujmy powiedzieć coś na poważnie o podmiotowości w szkole. 

Demokracja jest niebezpieczna

Od pewnego czasu zapraszamy osoby dyrektorskie do udziału w warsztatach o partycypacji wszystkich środowisk wokół szkoły – w życiu szkoły. Warsztaty są skoncentrowane na postawach, ale przekazujemy na nich sporo gotowych pomysłów na to, jak skutecznie zaprosić nauczycieli, uczniów i rodziców do działania. Czasem myślę o tym, co się stanie, gdy nasze „sposoby” wejdą w życie. Sukces będzie oznaczał, że:

Dobrze, pięknie, pożytecznie. Ale… Co jeśli temu wszystkiemu nie będzie towarzyszyć gotowość zarządzających do dialogu? Po dużych nadziejach przyjdzie rozczarowanie, a możliwy spór przeniesie się do władz samorządowych albo kuratoryjnych.

Zatem koncentrowanie uwagi na szkolnej demokracji i budzenie nadziei, bez gotowości do przyjmowania skutków swoich działań, może nawet pogorszyć sytuację. Znają to wszyscy, którzy kiedyś nie dopełnili obietnicy. Jak więc myśleć o demokracji w szkole? Zacząć od odwagi. I tolerowania – paradoksalnie – braku konkretów.

Demokracja jest trudna

Każdy szkoleniowiec słyszał pewnie nie raz te słowa i lekko cierpła mu skóra. „Przejdźmy do konkretów!”. Ale czym jest konkret? To procedura, sposób działania, dokument, gotowy tekst. Sposób na to, by poczuć się bezpiecznie. Takie konkrety nie zastąpią jednak gotowości do działania w nowy sposób, ze świadomością jego konsekwencji, spośród których nie wszystkie dają się przewidzieć.

I tu od dyrektorki, dyrektora i jego umiejętności tolerowania tego dyskomfortu zaczyna się szkolna demokracja. A demokracji szkolnej nawet bardziej niż konkretów potrzebna jest refleksja. W tym: wiedza o swoich zasobach, które można wykorzystać w nieprzewidzianej sytuacji; świadomość celu i determinacja do jego osiągania.

Tego wszystkiego „konkret” nie zapewni. A bywa, że gdy brakuje jasno sformułowanego celu działania, potrzeba konkretu wyraża tylko frustrację i wskazuje na ukryte fasady. Ręka w górę, kto zna to myślenie: „Nie damy rady tego zrobić na serio, więc pokażmy, że to robimy, ale tak naprawdę tego nie róbmy”. 

Tylko że dłuższe funkcjonowanie w ten sposób tworzy szkodliwy nawyk – nie tylko na poziomie jednostek. Nawyk ujawni się także – a może przede wszystkim – w warunkach, gdy ktoś będzie naprawdę potrzebował zmiany. Ale wtedy będzie dla już za późno. Zmiana będzie widziana wyłącznie jako nowy zestaw procedur i dokumentów. To opowieść o prawdzie i fikcji, już nie w wymiarze moralnym, osobistym, tylko systemowym.

Po co nam zatem demokracja w szkole?

Właśnie przeciwko fikcji, fasadom, życiu na niby. Jak zatem wprowadzać do szkoły elementy partycypacji? Już wiemy: godzić się na brak konkretów, na większy trud. Co dalej?

Nie zaprzeczać. Szkoła to zawsze będzie miejsce zbiorowości dorosłych i dzieci, w której dorośli biorą więcej odpowiedzialności i wpływu niż dzieci, ale są zobowiązani zawodem lub rolą rodzicielską do troski i wspierania rozwoju dzieci.

Rodzice kierują się w tym przede wszystkim miłością, a osoby nauczycielskie, wśród których jest też osoba dyrektorska, profesjonalizmem. W tych warunkach demokracja musi respektować te role – i wzmacniać każdą z nich. Co oznacza, że:

Demokracja to więcej pracy.  I… życia

To wszystko wymaga ciągłego dialogu, rozwiązywania konfliktów i reagowania na problemy. Na te zadania nie ma procedur, choć są dobre przykłady i wzorce. Wierzę, że ta delikatna demokracja, z której może płynąć tyle korzyści, zaczyna się od decyzji dyrektorki lub dyrektora. Jeśli nie ma być fasadą ani kiczem, musi powstawać w oparciu o rozmowę o zasobach i celach, o gotowości każdej osoby na korzyści i ryzyka z nimi związane.

Jeśli zaczną się działania związane z partycypacją, pojawią się różnice zdań między partnerami. Partnerami zostaną też uczniowie i uczennice, choć nie za wszystko będą mogli wziąć odpowiedzialność. Wydaje się, że kluczowa dla powodzenia takiego projektu będzie umiejętność rozmowy w warunkach różnic, rozpoznawanie i radzenie sobie z emocjami, ale przede wszystkim przekonanie, że ten cel jest ważny i wart ryzyka. 

Każdy dyrektor i dyrektorka żywi przekonania pedagogiczne, które mogą w swojej szkole realizować. Jeśli więc wśród ich przekonań jest wartość szkolnej demokracji dla rozwoju uczniów i samej szkoły, krok ku otwarciu szkoły na partycypacyjność uważam za naturalny.

Ale tuż po tej decyzji – do których namawiamy na szkoleniach – zachęcałbym do przyjrzenia się sobie, swoim zasobom i kompetencjom interpersonalnym. Dopiero później konkretom i  procedurom… To nie tu się dzieje zmiana.

Przemysław Kluge

– tworzy, organizuje i koordynuje działania, które są rozwojowe dla dyrektorów szkół, m.in. cykl webinariów i seminariów „Odporna szkoła” dla dyrektora i Letnią Szkołę Dyrektorów. Więcej 

Podobne wpisy, które mogą Cię
zainteresować

Wsparcie psychospołeczne dla dzieci w sytuacji kryzysowej

Czytaj więcej

Wolontariat młodzieżowy w sytuacji kryzysowej. Kilka porad

Czytaj więcej

Edukacja obywatelska jako przedmiot praktyczny

dr Jędrzej Witkowski
Czytaj więcej

Warning: Undefined array key "appearance" in /alt/home/webmaster.ceo3server/www/ceonew.ceo.org.pl/wp-content/plugins/freshmail-integration/src/Plugin/Newsletter/Freshmail.php on line 478

Warning: Trying to access array offset on value of type null in /alt/home/webmaster.ceo3server/www/ceonew.ceo.org.pl/wp-content/plugins/freshmail-integration/src/Plugin/Newsletter/Freshmail.php on line 478

Warning: Undefined array key "appearance" in /alt/home/webmaster.ceo3server/www/ceonew.ceo.org.pl/wp-content/plugins/freshmail-integration/src/Plugin/Newsletter/Freshmail.php on line 479

Warning: Trying to access array offset on value of type null in /alt/home/webmaster.ceo3server/www/ceonew.ceo.org.pl/wp-content/plugins/freshmail-integration/src/Plugin/Newsletter/Freshmail.php on line 479

Warning: Undefined array key "appearance" in /alt/home/webmaster.ceo3server/www/ceonew.ceo.org.pl/wp-content/plugins/freshmail-integration/src/Plugin/Newsletter/Freshmail.php on line 480

Warning: Trying to access array offset on value of type null in /alt/home/webmaster.ceo3server/www/ceonew.ceo.org.pl/wp-content/plugins/freshmail-integration/src/Plugin/Newsletter/Freshmail.php on line 480

Warning: Undefined array key "appearance" in /alt/home/webmaster.ceo3server/www/ceonew.ceo.org.pl/wp-content/plugins/freshmail-integration/src/Plugin/Newsletter/Freshmail.php on line 481

Warning: Trying to access array offset on value of type null in /alt/home/webmaster.ceo3server/www/ceonew.ceo.org.pl/wp-content/plugins/freshmail-integration/src/Plugin/Newsletter/Freshmail.php on line 481

Warning: Undefined array key "appearance" in /alt/home/webmaster.ceo3server/www/ceonew.ceo.org.pl/wp-content/plugins/freshmail-integration/src/Plugin/Newsletter/Freshmail.php on line 482

Warning: Trying to access array offset on value of type null in /alt/home/webmaster.ceo3server/www/ceonew.ceo.org.pl/wp-content/plugins/freshmail-integration/src/Plugin/Newsletter/Freshmail.php on line 482

Warning: Undefined array key "appearance" in /alt/home/webmaster.ceo3server/www/ceonew.ceo.org.pl/wp-content/plugins/freshmail-integration/src/Plugin/Newsletter/Freshmail.php on line 483

Warning: Trying to access array offset on value of type null in /alt/home/webmaster.ceo3server/www/ceonew.ceo.org.pl/wp-content/plugins/freshmail-integration/src/Plugin/Newsletter/Freshmail.php on line 483

Warning: Undefined array key "appearance" in /alt/home/webmaster.ceo3server/www/ceonew.ceo.org.pl/wp-content/plugins/freshmail-integration/src/Plugin/Newsletter/Freshmail.php on line 484

Warning: Trying to access array offset on value of type null in /alt/home/webmaster.ceo3server/www/ceonew.ceo.org.pl/wp-content/plugins/freshmail-integration/src/Plugin/Newsletter/Freshmail.php on line 484

Warning: Undefined array key "appearance" in /alt/home/webmaster.ceo3server/www/ceonew.ceo.org.pl/wp-content/plugins/freshmail-integration/src/Plugin/Newsletter/Freshmail.php on line 485

Warning: Trying to access array offset on value of type null in /alt/home/webmaster.ceo3server/www/ceonew.ceo.org.pl/wp-content/plugins/freshmail-integration/src/Plugin/Newsletter/Freshmail.php on line 485

Warning: Undefined array key "appearance" in /alt/home/webmaster.ceo3server/www/ceonew.ceo.org.pl/wp-content/plugins/freshmail-integration/src/Plugin/Newsletter/Freshmail.php on line 486

Warning: Trying to access array offset on value of type null in /alt/home/webmaster.ceo3server/www/ceonew.ceo.org.pl/wp-content/plugins/freshmail-integration/src/Plugin/Newsletter/Freshmail.php on line 486

Warning: Undefined array key "appearance" in /alt/home/webmaster.ceo3server/www/ceonew.ceo.org.pl/wp-content/plugins/freshmail-integration/src/Plugin/Newsletter/Freshmail.php on line 487

Warning: Trying to access array offset on value of type null in /alt/home/webmaster.ceo3server/www/ceonew.ceo.org.pl/wp-content/plugins/freshmail-integration/src/Plugin/Newsletter/Freshmail.php on line 487

Warning: Trying to access array offset on value of type null in /alt/home/webmaster.ceo3server/www/ceonew.ceo.org.pl/wp-content/plugins/freshmail-integration/templates/shortcode.php on line 12

Warning: Trying to access array offset on value of type null in /alt/home/webmaster.ceo3server/www/ceonew.ceo.org.pl/wp-content/plugins/freshmail-integration/templates/shortcode.php on line 18

Warning: Trying to access array offset on value of type null in /alt/home/webmaster.ceo3server/www/ceonew.ceo.org.pl/wp-content/plugins/freshmail-integration/templates/shortcode.php on line 53

Warning: Trying to access array offset on value of type null in /alt/home/webmaster.ceo3server/www/ceonew.ceo.org.pl/wp-content/plugins/freshmail-integration/templates/shortcode.php on line 60

 

Wyrażam zgodę na przetwarzanie moich danych osobowych w celach marketingowych rozumianych jako otrzymywanie newslettera oraz informacji o produktach i usługach edukacyjnych oferowanych przez CEO, poprzez przesyłanie informacji za pomocą poczty elektronicznej, na podany adres e-mail [zg. z ustawą o świadczeniu usług drogą elektroniczną z dnia 18 lipca 2002 r. (Dz. U z 2013 r., poz. 1422 ze zm.)]. Nasza polityka prywatności