Przed nami powrót do innej szkoły. Wracajmy uważnie!

W bieżącym tygodniu do stacjonarnej nauki wróciła duża grupa uczennic i uczniów w klasach 1-3. Wszyscy z niecierpliwością czekamy na moment, kiedy w murach szkoły będą mogli się spotkać również pozostali, którzy ze swoimi rówieśnikami nie widzieli się od późnej jesieni. Czekamy z niecierpliwością, ale też z niepokojem – nie wiemy ani kiedy to spotkanie nastąpi, ani tym bardziej jak przebiegnie. Trudno przewidzieć, jak wszyscy w tej nowej sytuacji zareagują.

Wrócimy inni, wróćmy więc do innej szkoły

Jedni do szkół wrócą z entuzjazmem i ucieszą się widokiem koleżanek i kolegów. Innym towarzyszyć będą ambiwalentne odczucia – mieszanina radości i niepokoju powodowanego zmianą w tym, co przez ostatnie miesiące stało się dla nas pandemiczną rutyną. Dla niemałej części będzie to doświadczenie trudne, naznaczone lękiem przed ponownym wejściem w interakcje z koleżanką z ławki, znajomymi z klasy, kolegą ze świetlicy i… koleżankami z pokoju nauczycielskiego (bo emocjonalne reakcje towarzyszyć będą nie tylko młodym, ale też nauczycielkom i nauczycielom). 

Po roku od wybuchu pandemii wszyscy jesteśmy inni, więc nie odtworzymy już szkoły, która istniała do marca poprzedniego roku. Nawet jeśli byśmy sobie tego życzyli, nie jest to możliwe. Przed nami więc nie tyle powrót, ile ponowne spotkanie i stworzenie szkoły, która trochę lepiej służyłaby zmęczonym pandemią uczniom i uczennicom oraz niemniej spracowanym nauczycielkom i nauczycielom.

W kilka dni lub tygodni, które pozostały nam do ponownego spotkania twarzą w twarz, nie wymyślimy szkoły na nowo. Jednak szkoła „trochę inna” jest w naszym zasięgu. Możemy zbudować szkołę mądrzejszą o doświadczenia ostatniego roku, bardziej uważną, skupioną na uczniach i nauczycielach, a nie podstawie programowej i egzaminach zewnętrznych. 

Wzywanie przed nami. O czym pomyśleć?

Dobre przygotowanie do ponownego spotkania z uczniami i uczennicami to dla dyrekcji szkół i kadry pedagogicznej ogrom pracy w bardzo wielu obszarach szkolnego życia. To przedsięwzięcie porównywalne tylko z wcześniejszym przejściem na edukację zdalną. Nie chodzi bowiem tylko o organizację nauczania hybrydowego i wprowadzenie procedur bezpieczeństwa – to tylko jeden z istotnych elementów przygotowań. W natłoku pracy nie powinien zniknąć również żaden z kluczowych obszarów:

• przygotowanie nauczycieli – zadbanie o zespół nauczycielski, ponowną integrację grona pedagogicznego i jego dobrostan, wsparcie kompetencyjne nauczycieli w pierwszych tygodniach pracy; 
• zadbanie o dobrostan uczniów i uczennic – zapewnienie, że powrót do stacjonarnej szkoły nie odbije się negatywnie na dobrostanie uczniów i uczennic, a odzyskane poczucie bezpieczeństwa, przynależności i relacje rówieśnicze z czasem zaczną wspierać proces uczenia się uczniów i uczennic;
• projektowanie środowisk uczenia się – dostosowanie metod nauczania i oceniania do zmienionych okoliczności, stopniowe wprowadzanie uczniów i uczennic do ponownego poznawania treści przedmiotowych; 
• współpraca i komunikacja z rodzicami – zadbanie o to, by rodzice potrafili wesprzeć swoje dzieci w powrocie do stacjonarnej szkoły, odpowiedzenie na ich obawy i nadzieje;
• zapewnienie bezpieczeństwa – wprowadzenie procedur, które redukują ryzyko transmisji wirusa i maksymalnie zabezpieczają wszystkich pracowników szkoły oraz uczennice i uczniów.

Szkoła trochę inna, czyli jaka?

Szkoła na miarę wyzwań, przed którymi stoimy, to szkoła, która w centrum stawia ucznia i nauczyciela, ich emocje i potrzeby, jako konieczne warunki dla efektywnego procesu uczenia się. To szkoła, która nie koncentruje się na nadrabianiu zaległości, nadganianiu straconego czasu, uzupełnianiu brakujących ocen czy weryfikowaniu, kto ściągał w czasie zdalnych klasówek. Nawet jeśli dzięki takiej polityce na papierze wszystko zacznie szybciej wyglądać tak jak dawniej, zapłacimy za to wszyscy (uczniowie i nauczyciele) bardzo wysoką cenę. 

Skoro jednak postulujemy powrót do szkoły trochę innej, to co dokładnie warto zmieniać i jak planować pracę na kolejne tygodnie?

1. Zadbajmy o dobrostan i relacje

Efektywne funkcjonowanie w szkole, w tym uczenie się, nie będzie możliwe bez odbudowania poczucia bezpieczeństwa uczniów i uczennic, odbudowania relacji rówieśniczych w grupie i poczucia przynależności do klasowej i szkolnej wspólnoty. Nie będzie także możliwe bez wsparcia uczniów i uczennic w ponownym odnalezieniu motywacji do bycia w szkole i uczenia się. Powrót do szkoły powinien zacząć się od dobrze zaplanowanych zajęć z wychowawcą lub szkolnym psychologiem.

2. Szczególnie uważajmy na dzieci, które wymagają wsparcia specjalistów

Psychologowie i terapeuci są zgodni – w prawie każdej klasie znajdą się uczniowie i uczennice, którzy po powrocie do szkoły będą potrzebowali wsparcia specjalistów, a nie tylko życzliwej rozmowy z wychowawcą. Wyzwaniem dla wszystkich nauczycieli i nauczycielek jest wczesne rozpoznawanie niepokojących objawów, informowanie o dostępnej pomocy i kierowanie do specjalistów.

3. Odłóżmy kartkówki, sprawdziany i stopnie

Szczególnie przed końcem roku pokusa sprawdzania wiedzy uczniów i uczennic i uzupełniania ocen będzie bardzo silna. Warto się jej jednak oprzeć – sprawdziany, kartkówki i oceny to dodatkowy stres dla młodych ludzi. W pierwszych tygodniach warto rozważyć odroczenie kartkówek, zastąpienie stopni informacją zwrotną czy samooceną lub stawienie ocen tylko chętnym. Warto pamiętać, że poziom osiągnięć uczniów może być bardzo zróżnicowany – niektórzy uczniowie poradzą sobie bardzo dobrze, a inni będą mieli ogromne trudności.

4. Proponujmy pracę w parach, zespołach i grupach

Izolacja znacząco ograniczyła lub wręcz zniszczyła relacje rówieśnicze w klasie. Warto aktywnie starać się o ich odbudowę i wzmocnienie. Służyć temu mogą też zadania realizowane w ramach lekcji przedmiotowych – korzystajmy więc obficie z pracy w parach i grupach. Taka praca oddaje społeczny charakter procesu uczenia się i ułatwia uczenie się od siebie.

5. Wykorzystajmy zainteresowania uczniów i uczennic i zaangażujmy w naukę przez działanie

W miarę możliwości skupmy się na tych tematach, które dają największą szansę zainteresowania uczennic i uczniów. Zaproponujmy metody pracy, które pozwolą na większą aktywność uczniów i uczennic – uczenie metodą projektu, zadania problemowe oparte o realne wyzwania.

6. Wspierajmy się wzajemnie w gronie nauczycieli i nauczycielek

Okres edukacji zdalnej to w wielu szkołach moment odrodzenia i wzmocnienia współpracy i wzajemnego wsparcia nauczycieli i nauczycielek. Pamiętajmy o tym również w okresie stopniowego wracania do stacjonarnej szkoły i utrzymajmy te formuły wspólnej pracy i spotkań, które się sprawdziły. W gronie wychowawców wypracowujmy pomysły na ponowne wprowadzanie uczniów i uczennic w świat szkoły, a w gronie przedmiotowców twórzmy zadania i projekty przedmiotowe na czas powrotu.

7. Wsłuchajmy się w głos uczniów i uczennic na temat powrotu

Uczennicom i uczniom przynajmniej w takim samym stopniu jak dorosłym zależy na udanym powrocie do stacjonarnej szkoły. Warto tę okazję wykorzystać i wsłuchać się w głos młodych ludzi. Często to oni najlepiej wiedzą czego potrzebują, by w szkole ponownie poczuć się bezpiecznie, co może pomóc im w efektywnej nauce oraz kto z ich rówieśników może potrzebować dodatkowego wsparcia. Samorząd uczniowski jako głos uczniów i uczennic może być tu ważnym źródłem informacji.

8. Wyciągnijmy wnioski z doświadczenia edukacji zdalnej

Ostatni rok był dla szkoły bezprecedensowy. Nigdy jeszcze w tak krótkim czasie nie dowiedzieliśmy się tak wiele o uczeniu się i nauczaniu, o naszych uczniach, naszym przedmiocie i kulturze pracy naszej szkoły. Wykorzystajmy tę okazję do krytycznej, szczerej rozmowy i wyciągnijmy z doświadczenia ostatniego roku wnioski, które pozwolą nam w kolejnych latach budować coraz lepszą szkołę. Rozmawiajmy o tym co i dlaczego się udało oraz o tym, co nie wyszło i jak moglibyśmy następnym razem zrobić to lepiej.

Pozwólmy sobie na błędy

Duże wyzwanie budowania „trochę innej” szkoły ponownie spocznie zapewne w największej mierze na barkach dyrekcji szkół, nauczycielek i nauczycieli, których wspierać będą w głównej mierze działające oddolnie organizacje pozarządowe i społeczne inicjatywy. W tym procesie oddolnego wymyślania post-pandemicznej szkoły wzajemnie się wspierajmy, dzielmy pomysłami i doświadczeniami, uczmy od siebie nawzajem i spokojnie dopasowujmy rozwiązania do potrzeb naszych szkół.

Nikt z nas nie jest jeszcze ekspertem od budowania szkoły stacjonarnej po wielotygodniowym lub wielomiesięcznym okresie zdalnej edukacji. W toku przygotowań i w pierwszych tygodniach po powrocie popełnimy zapewne wiele błędów. Pozwólmy sobie na nie, pytajmy o opinię uczniów, rodziców, innych nauczycieli, dyrektorów i spokojnie poprawiajmy nasze rozwiązania. Pamiętajmy, że do budowania „trochę innej” szkoły sami przystępujemy wyczerpani ponad roczną pracą w pandemii. 

Centrum Edukacji Obywatelskiej od ponad roku towarzyszy szkołom w radzeniu sobie z edukacją zdalną. Tekst otwiera kolejny etap działań, w ramach których będziemy wspierali nauczycielki i nauczycieli oraz dyrekcje szkół w przygotowaniu do ponownego spotkania z uczniami i podsumowaniu doświadczeń ostatniego roku. 

Obejrzyj webinarium dla nauczycieli „Powrót do stacjonarnej szkoły – jak przygotować do niego uczniów i uczennice?” a w kolejnych dniach następne materiały i wskazówki, które pomogą spokojnie i uważnie wejść w nowy okres pracy z uczniami.