Please ensure Javascript is enabled for purposes of website accessibility
Dla nauczyciela
Artykuł

Ocenianie kształtujące. Czyli szansa na rozwój ucznia i nauczyciela (cz. 2)

Sylwia Żmijewska-Kwiręg

Systematycznie stosowane ocenianie kształtujące poprawia osiągnięcia każdego ucznia i uczennicy. Sprzyja też podnoszeniu umiejętności uczenia się i pozwala rozwijać refleksyjne praktyki nauczyciela.

Ocenianie kształtujące to koncepcja prowadzenia i ciągłego doskonalenia procesów uczenia się i nauczania w szkole. Odbywa się ono w dialogu ucznia z nauczycielem, a jego celem są wartościowe, trwałe doświadczenia edukacyjne wszystkich uczniów i uczennic. Z drugiej części artykułu dowiesz się, jakie korzyści przynosi młodym ludziom oraz nauczycielom i nauczycielkom.

Dzięki ocenianiu kształtującemu uczniowie bardziej świadomie zdobywają wiedzę, a nauczyciele stają się skuteczniejsi

Przytaczane w 1. części artykułu analizy badacza Johna Hattiego mówią o tym, że systematyczne stosowanie oceniania kształtującego wpływa na podnoszenie osiągnięć każdego ucznia i uczennicy. Dzieje się tak, ponieważ tworzy ono warunki do rozwijania kompetencji uczenia się, pozwala rozwijać refleksyjne praktyki nauczyciela oraz kształtować kulturę pracy szkoły opartą na uczeniu się.

Uczniowie i uczennice są bardziej świadomi swojego procesu uczenia się. Wiedzą, po co i czego się uczą, oraz codziennie mają okazję, by tę kompetencję rozwijać. Stają się też bardziej samodzielni w organizowaniu i planowaniu własnego uczenia się. Biorą odpowiedzialność za nie, ponieważ lepiej rozpoznają, co potrafią, a co wymaga ich pracy. Dostrzegają też swoje postępy. Takie podejście do oceniania pozwala podejmować wyzwania, popełniać błędy i wyciągać  z nich wnioski.

Nauczyciel łączy ocenianie z procesem uczenia się. Różnorodne strategie są dla niego okazją do refleksji nad swoim wpływem na osiągnięcia uczniów i uczennic oraz nad znaczeniem rozwiązań dydaktycznych, które wprowadza. Przede wszystkim jednak nauczyciel zyskuje rzeczywistą wiedzę o tym, jak uczą się jego uczniowie, co wzmacnia to uczenie się, a co je ogranicza. Łatwiej mu też dobrać sposoby poprawy tego procesu. Buduje w uczniach postawę odpowiedzialności i samoregulacji w uczeniu się, wpływa na ich motywację i zaangażowanie oraz świadomie rozwija pełne życzliwości relacje.

Jednolite podejście do oceniania jest korzystne dla całej społeczności szkoły

Takie podejście do oceniania, rozumianego jako wsparcie wszystkich uczniów w uczeniu się, długofalowo przynosi też korzyści całemu szkolnemu środowisku. Działania wszystkich nauczycieli stają się – dzięki jednolitemu podejściu do oceniania – bardziej spójne i uporządkowane. Łatwiej wyznaczać i realizować priorytetowe cele edukacyjne i rozwojowe dla szkoły. Koncentracja na pogłębianiu uczenia się uczniów umacnia też współpracę między nauczycielkami i nauczycielami, a także między szkołą i rodzicami.

W upowszechnianiu podejścia do oceniania jako procesu uczenia się ważna jest rola dyrektora. Może on budować społeczność szkolną wokół wspólnej wizji uczenia się poprzez formułowanie dla siebie i rady pedagogicznej celów oraz kryteriów sukcesu, wspieranie nauczycieli i współpracowników w rozwoju i współtworzenie środowiska sprzyjającego uczeniu się opartemu na wzajemnej informacji zwrotnej.

Zgoda w pokoju nauczycielskim co do oceniania kształtującego pomaga wspierać uczniów i uczennice w procesie uczenia się2

Wieloletnie badania pokazały, że jeśli nauczyciele wierzą w swoją zbiorową zdolność wpływania na osiągnięcia uczniów, to wyniki ich podopiecznych w nauce są znacznie wyższe. John Hattie umieścił zbiorową skuteczność nauczycieli na szczycie listy czynników wpływających na osiągnięcia uczniów. Według badacza jest ona trzy razy silniejsza od statusu społeczno-ekonomicznego, dwukrotnie większa niż wcześniejsze osiągnięcia ucznia i ponad trzykrotnie większa niż wpływ środowiska domowego i zaangażowania rodziców oraz uczniowska motywacja i koncentracja, wytrwałość i zaangażowanie. Poczucie zbiorowej skuteczności umożliwia też odważne wdrażanie do szkolnej praktyki efektywnych strategii i koncepcji. Niewątpliwie należy do nich ocenianie kształtujące.

Dlaczego warto o tych wynikach pamiętać, kiedy mówimy o ocenianiu? Wiemy dobrze, że podejście do oceniania jest elementem, który bardzo mocno wpływa na kulturę pracy szkoły.

„Jeśli narracja [szkoły] dotyczy rozkładów jazdy autobusów, zmian w programie nauczania i harmonogramów egzaminów, to przenosi się na całą szkołę jako cel nauczania – zgodność z procedurami. W takich szkołach uczniowie myślą, że nauka polega na tym, że się przychodzi do szkoły na czas, siedzi prosto, milczy i obserwuje pracę nauczyciela […] Ale jeśli zamiast tego narracja dotyczy wysokich oczekiwań, rozwoju adekwatnego do włożonego wysiłku, myślenia wspólnego o tym, co to znaczy być «dobrym uczniem» i co to oznacza, że my jako nauczyciele mamy wpływ, wówczas nauczyciele i uczniowie będą myśleć o uczeniu się w inny sposób. Będą wierzyć, że uczenie się to wyzwanie, zrozumienie i stawianie jasnych i osiągalnych oczekiwań, a niepowodzenia są okazją do nauki”5.

Im bardziej uwspólnione jest myślenie o tym, jak uczą się młodzi ludzie i jakie działania i interwencje szkolne mają na nich realny wpływ, tym łatwiej w całej szkole zmieniać podejście do oceniania – z kontrolno-weryfikującego w kierunku wspierającego uczenia się. Dlaczego? Ponieważ wtedy nauczyciele częściej:

Aby skutecznie promować kulturę oceniania, rozumianą jako wspieranie uczenia się uczniów i uczennic, warto:
W pierwszej części artykułu dowiesz się, na czym dokładnie polega i jak działa ocenianie kształtujące. Poznasz też nasze doświadczenia z programu „Szkoła ucząca się”, w którym korzystamy z oceniania kształtującego.

  1. Część opracowana na podstawie artykułów: Jacka Strzemiecznego i Sylwii Żmijewskiej-Kwiręg pt. „Jak dyrektor/ka wpływa na osiągnięcia uczniów i uczennic”; oraz Sylwii Żmijewskiej-Kwiręg pt. „Siła zbiorowej skuteczności nauczycieli”.
  2. Donohoo J., Hattie J. and Eells R.: The Power of Collective Efficacy, „Educational Leadership”, March 2018, Volume 75, Number 6, „Leading the Energized School”, s. 40-44.
Sylwia Żmijewska-Kwiręg

– kieruje działem „Szkoła ucząca się”. Więcej 

Podobne wpisy, które mogą Cię
zainteresować

Pomysły na pierwszy dzień wiosny

Zespół CEO
Czytaj więcej

Jak przestrzeń kształtuje nasze spojrzenie na świat?

Jan Bliźniak
Czytaj więcej
Kobieta i dziewczynka patrzą w ekran laptopa.

5 rzeczy, które nauczycielka powinna wiedzieć o Internecie młodych ludzi

Aleksandra Jankowiak
Czytaj więcej

 

Wyrażam zgodę na przetwarzanie moich danych osobowych w celach marketingowych rozumianych jako otrzymywanie newslettera oraz informacji o produktach i usługach edukacyjnych oferowanych przez CEO, poprzez przesyłanie informacji za pomocą poczty elektronicznej, na podany adres e-mail [zg. z ustawą o świadczeniu usług drogą elektroniczną z dnia 18 lipca 2002 r. (Dz. U z 2013 r., poz. 1422 ze zm.)]. Nasza polityka prywatności

 
Przekaż 1.5% podatku