Analiza sytuacji uczniów i uczennic z Ukrainy – bilans finansowy i oddziały przygotowawcze.

Od trzech lat badamy sytuację uczniów i uczennic z Ukrainy w polskich szkołach. Oto kolejna analiza podejmująca ten temat w formie Policy Brief. Tym razem skupiamy się na dwóch pytaniach:

• Jaki jest bilans finansowy udziału osób z Ukrainy w polskim systemie edukacji i w polskim rynku pracy?
• Jak tworzyć oddziały przygotowawcze dla uczniów cudzoziemskich?

Odpowiedzi przeczytacie poniżej. Przygotowaliśmy we współpracy z Funduszem Narodów Zjednoczonych na Rzecz Dzieci (UNICEF).

„Ekonomiczne i społeczne konsekwencje udziału dzieci i młodzieży z Ukrainy w polskim systemie edukacji”

W debacie publicznej niejednokrotnie mówi się o kosztach, jakie polskie państwo ponosi w wyniku obecności uchodźców i migrantów w naszym społeczeństwie – w systemie edukacji, na rynku pracy czy w sferze pomocy społecznej. W naszej analizie przyglądamy się realnym liczbom – zakładając różne scenariusze sytuacji analizujemy koszty, jakie ponosi system edukacji na edukację dzieci z Ukrainy oraz wpływy wynikające z ich przyszłej obecności na rynku pracy (wpływ z PIT i VAT) i łożenia na system pomocy społecznej (składki na ZUS).

Tu streszczamy dla Was podstawowe wnioski z analizy, a jej pełny tekst załączamy poniżej:

• Integracja edukacyjna uczniów ukraińskich to długofalowa inwestycja, która może się naszemu krajowi opłacić nie tylko w perspektywie kilku lat, ale szczególnie w ciągu 8-10 lat, kiedy ci uczniowie wejdą na rynek pracy. W scenariuszu pełnej integracji edukacyjnej możemy mówić o dodatkowych dochodach podatkowych do budżetu państwa rzędu 1,5 mld zł rocznie. 
• Przedstawione zestawienia, choć bazuje na wielu założeniach, które mogą ulegać zmianie, pokazują ważne tendencje ‒ współczesne inwestycje w integrację edukacyjną uczniów ukraińskich, mimo że wydają się wysokie, to z dużym prawdopodobieństwem można zakładać, że przyniosą wymierne zyski w postaci zwiększonych wpływów podatkowych, które w istotny sposób przewyższą poniesione koszty.
• Pełna integracja edukacyjna uczniów uchodźców z Ukrainy przynosi długofalowe korzyści ekonomiczne i społeczne, w tym większą produktywność siły roboczej, mniejsze obciążenie systemu opieki społecznej oraz zwiększone wpływy podatkowe. Potencjalnie wpływa również dodatnio na zmniejszenie ujemnego przyrostu naturalny w Polsce. 
• Brak integracji może prowadzić do marginalizacji społecznej ‒ wykluczenia dużej grupy osób, utraty potencjalnych dochodów fiskalnych w przyszłości czy wręcz konieczności ponoszenia kosztów opieki społecznej i programów pomocowych przez wiele lat. 
• Jak pokazują badania i doświadczenia innych krajów europejskich, zyski z edukacji migrantów przewyższają koszty, pod warunkiem skutecznego wdrażania polityk integracyjnych. 
• Kluczowe bariery w pełnej integracji uczniów cudzoziemskich w polskiej szkole to niedostateczne wsparcie integracji edukacyjnej w systemie oświaty. 

Prosimy, zajrzyj do oryginalnego materiału / Please, check out the original material.

Pobierz także załączniki:  Scenariusze integracji, założenia scenariuszy, szacunkowy bilans finansowy.

Download also the appendices: Integration scenarios, assumptions of scenarios, estimated financial balance.

„Koncepcja metodyczna oddziałów przygotowawczych”.

Przyjazd dużej liczby dzieci i młodzieży z Ukrainy do Polski i ich dołączanie do polskich szkół stanowiło duże wyzwanie organizacyjne dla kadry zarządzającej placówkami edukacyjnymi. Jednym ze stosowanych rozwiązań było tworzenie oddziałów przygotowawczych, które od 2016 roku przewidywało polskie prawo oświatowe. Jednak ze względu na konieczność bardzo szybkiego znajdowania rozwiązań i braku wcześniejszych doświadczeń tworzenia i zarządzania integracją uczniów uczących się w oddziałach przygotowawczych w wielu przypadkach rozwiązanie to oznaczało separację i brak jakiejkolwiek integracji uczniów (pisaliśmy też o tym w raporcie z badań jakościowych). Na przestrzeni ostatnich lat liczba oddziałów przygotowawczych istotnie spadła – o ile w czerwcu 2022 roku aż 30% uczniów i uczennic z Ukrainy uczyła się w tym formacie, o tyle w październiku 2024 roku było to zaledwie 3% (Raport z danych SIO, październik 2024).

Nie oznacza to jednak, że rozwiązanie to jest zupełnie nietrafione. W przedstawionej analizie pokazujemy, jakie warunki muszą być spełnione, by oddział przygotowawczy pełnił swoją rolę – jako narzędzie wspierające integrację, tworzące sprzyjającą ścieżkę włączenia ucznia/uczennicy do regularnej klasy i systemu edukacji.

Podstawowe wnioski z analizy „Koncepcja metodyczna oddziałów przygotowawczych” :

• Edukacja i rozwój dzieci z doświadczeniem migracji w środowisku szkolnym są najskuteczniejsze, gdy przebiegają równolegle w obu formułach: oddziałach przygotowawczych (OP) oraz w klasach ogólnodostępnych, do których uczniowie zostali zapisani. Analiza zawiera przykłady takich rozwiązań. 
• W szkołach, gdzie organizacja takiego procesu jest niemożliwa, edukacja powinna się składać z dwóch etapów: krótkoterminowego okresu nauki w formule oddziału przygotowawczego (skupionego na nauce języka polskiego), a następnie włączenia ucznia cudzoziemskiego do klasy ogólnodostępnej.
• Niezbędne jest jednoznaczne określenie procedur przyjmowania ucznia cudzoziemskiego do polskiej szkoły, kwalifikacji go do odpowiedniej klasy lub do oddziału przygotowawczego.
• Efektywne szkolenia nauczycieli nauczania w oddziałach przygotowawczych powinny kłaść nacisk na diagnozę uczniów opartą na obserwacji poziomu edukacyjnego uczniów, uwzględniać dynamiczne ocenianie postępów w nauce.
• Kluczowa dla sukcesu nauczania w formule OP jest wysoka jakość nauczania języka polskiego.
• Nauczanie w oddziale przygotowawczym powinno mieć charakter zintegrowanego nauczania przedmiotowo-językowego (CLL).
• W tworzeniu koncepcji OP ważne jest, by uwzględniać różnice kulturowe i bliskości językowe między różnymi grupami uczniów i uczennic pochodzących z różnych regionów świata.

Materiał został przygotowany przez Centrum Edukacji Obywatelskiej we współpracy z Funduszem Narodów Zjednoczonych na Rzecz Dzieci (UNICEF).