Przekonania uruchamiają szybką reakcję i prowadzą do schematycznych rozwiązań. Jak rozróżnić to, co czuję, od tego, co myślę, że czuję? Artykuł nauczycielki Doroty Stępniak, który ukazał się w publikacji wydanej po konferencji Dzień (dla) nauczyciela. Pobierz publikację.
Świat, jaki stworzyliśmy, jest procesem naszego myślenia i nie można go zmienić bez zmiany naszego myślenia.
Albert Einstein
Pogryzł mnie pies (doświadczenie)
Psy są niebezpieczne (ocena, przekonanie)
Boję się psów (uczucia).
Gdy następnym razem spotkam psa, wycofam się (działanie).
Przekonania wpływają na to, jak interpretuję rzeczywistość. Każdy z nas ma swój indywidualny zestaw twierdzeń, wyobrażeń o świecie, o sobie i o innych. Część z nich nam służy, wspiera, dodaje siły, inne z kolei hamują, obezwładniają i zniechęcają, utrudniają kontakt, wpływają na relacje.
Czy można zmienić przekonania? Tak! Przywiązanie do tego, co było, powstrzymuje przed nowym. Opór przed zmianą jest naturalny. Zmiana w sferze przekonań to proces, którego punktem wyjścia jest akceptacja, drogą zaś towarzyszenie sobie z empatią.
Moja praca rozbudza kreatywność. Powinnam rozwiązywać pojawiające się w mojej klasie wychowawczej konflikty. Muszę swoje emocje trzymać na wodzy, kontrolować, nie mogę się złościć.
Przekonania włączają w nas autopilota (szybką reakcję na daną sytuację) i wiodą ku schematycznym rozwiązaniom. Często pozostawiają nas w poczuciu winy, krzywdy, wstydu, przymusu, innym razem dodają pewności. Towarzyszą im różnorodne uczucia: złość, zwątpienie, lęk, wściekłość, niepokój, satysfakcja, radość, odprężenie. Wyzwaniem jest rozróżnienie tego, co czuję, od tego, co myślę, że czuję.
To nie inni ludzie ani ich postępowanie wywołuje nasze uczucia, ale sposób, w jaki je interpretujemy i postrzegamy.
Marshall B. Rosenberg
Jesteś przewrażliwiony_a. Tobie to już nic powiedzieć nie można. On/ona jest niekompetentny_a, nie zna się a głos zabiera. Nie będę odpowiadać na te maile, one mnie obrażają. Oceny i osądy wzmacniają nasze przekonania. Zostaliśmy nauczeni oceniać siebie i innych w kategoriach: właściwy/niewłaściwy, normalny/nienormalny, zły/dobry. Ocena zawiera wnioski na temat tego, co widzimy, odpowiada na pytanie: jaki jest? Obserwacja zaś odpowiada na pytania: co robi? co się dzieje? Obserwując jestem tu i teraz, mam świadomość chwili, czyli uważność. Zauważam swoje emocje, myśli, osądy i impulsy, które prowadzą do konkretnego działania. Nie oceniam ich, tylko akceptuję, że tak jest.
Nadchodzi moment, gdy przekonania już nam nie służą. Niezadowolenie mówi nam o potrzebie zmiany. Jak przeformułować przekonanie?
Pomyśl o swoich przekonaniach. Wybierz to, które Ci już nie służy, wręcz blokuje i frustruje. Sformułuj je. Jak to przekonanie wpływa na relacje z innymi, a jak na relacje ze sobą? Co kryje się za tym przekonaniem? Jakie potrzeby w ten sposób realizujesz: bezpieczeństwa, szacunku dla siebie, bycia wziętym pod uwagę, komfortu, bezpieczeństwa? A gdybyś nie miał/a tego przekonania, co zrobiłabyś/zrobiłbyś inaczej? Co by się zmieniło? Nie rezygnuj ze swoich potrzeb, zmień sposób ich realizacji, czyli strategię. Przeformułuj przekonanie. Jakie uczucia i myśli pojawiają się, gdy przekonanie uległo transformacji?
Zauważaj! Traktuj siebie z empatią, wyrozumiałością, życzliwością. Postawa empatii zakłada otwartość na to, co czuję i potrzebuję ja sama/sam, jak i druga osoba. Bez stawiania diagnoz, interpretacji, analizowania, oceniania, poddawania pomysłów. Empatia to tylko i aż słuchanie.
Dorota Stępniak – nauczycielka historii, wiedzy o społeczeństwie i etyki w szkole podstawowej. Prelegentka podczas konferencji Dzień (dla) nauczyciela, na której wygłosiła wykład „O myślach i uprzedzeniach, które wpływają na moje relacje w szkole”.
