Między 12 a 18 listopada świętować będziemy Światowy Tydzień Przedsiębiorczości, organizowany od 2008 r. w ponad 150 krajach. Z tej okazji podpowiadamy, jak rozwijać i promować aktywną postawę wobec życia, uczyć dzieci i młodych ludzi przedsiębiorczości oraz inspirować do biznesowych inicjatyw.
Wielu ludzi uważa, że edukacja dla przedsiębiorczości to po prostu uczenie, jak zakładać własne firmy i prowadzić działalność gospodarczą. Tymczasem w szerszym znaczeniu człowiek przedsiębiorczy, jak czytamy w Słowniku Innowacji Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości, to ktoś, kto bierze coś na siebie, czyli jest skory do podejmowania zadań lub wszczynania czegoś, np.: pracy, zabaw, pomocy itp. Przymiotnikiem przedsiębiorczy określa się ludzi aktywnych, rzutkich, przejawiających inicjatywę, energicznych. A przedsiębiorca jawi się nie tylko jako człowiek dobrze prowadzący firmę, ale osoba wykazująca się wzmożoną aktywnością i inicjatywą poza typowym przedsiębiorstwem, np. w szkole lub urzędzie (www.slownik.pi.gov.pl).
Zarówno w języku, jak i edukacji funkcjonują co najmniej dwa rozumienia podstaw przedsiębiorczości. Dla jednych to przygotowanie młodych ludzi do założenia i prowadzenia firmy, dla innych – rozwijanie inicjatywy i zdolności realizowania własnych celów. W Irlandii i Flandrii uczy się inicjatywności jako osobistej, uniwersalnej kompetencji, w Estonii, Włoszech i Finlandii kompetencja ta powiązana jest wyraźniej z życiem zawodowym, w Polsce widać jeszcze mocniejszy nacisk na przygotowanie do prowadzenia działalności gospodarczej i rynek, zarówno w starej, jak i nowej podstawie.
Wymagania zawarte w nowej podstawie programowej odnoszące się przedmiotu „podstawy przedsiębiorczości” dla szkoły ponadpodstawowej łączą w sobie oba wątki: jednym z głównych celów dydaktycznych przedmiotu jest przygotowanie uczniów do planowania swojej przyszłości oraz do aktywności zawodowej w roli pracowników najemnych lub osób prowadzących własną działalność gospodarczą. (…) Podstawa programowa sprzyja więc przygotowaniu uczniów do aktywności społecznej i gospodarczej, a także do życia rodzinnego w znaczeniu ekonomicznym, dając podstawowe umiejętności konkurencyjnych zachowań na rynku, w tym ponoszenia konsekwencji swoich decyzji. https://men.gov.pl/wp-content/uploads/2018/01/zalacznik-nr-1.pdf, s.15). W celach kształcenia znajdziemy wyraźne odniesienia do postawy, np. korzystanie z szans pojawiających się na rynku, podejmowanie inicjatywy, pomysłowość i zdolność pokonywania barier zewnętrznych i wewnętrznych. Mowa tu także o kilkunastu ważnych umiejętnościach, m.in. podejmowaniu przemyślanych decyzji na podstawie wskaźników ekonomicznych, odpowiedzialnym gospodarowaniu pieniędzmi czy efektywnym uczestniczeniu w pracy zespołowej. Jednak już w treściach nauczania dominuje nastawienie na wąsko rozumianą przedsiębiorczość – łączy się tu fundamenty wiedzy ekonomicznej (działy: gospodarka rynkowa, rynek finansowy, rynek pracy) ze swoistym instruktażem dla przyszłych biznesmenów (dział: przedsiębiorstwo).
Głębsze i bardziej złożone rozumienie przedsiębiorczości jest zgodne z wizją zawartą w zaleceniach Rady z 22.05.2018 r. w sprawie kompetencji kluczowych w procesie uczenia się przez całe życie: Kompetencje w zakresie przedsiębiorczości to między innymi zdolność wykorzystywania szans i pomysłów oraz przekształcania ich w wartość dla innych osób. Przedsiębiorczość opiera się na kreatywności, krytycznym myśleniu i rozwiązywaniu problemów, podejmowaniu inicjatywy, wytrwałości oraz na zdolności do wspólnego działania służącego planowaniu projektów mających wartość kulturalną, społeczną lub finansową i zarządzaniu nimi (https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CONSIL:ST_9009_2…). Przyjmuje się powszechnie, nie tylko zresztą w krajach Unii Europejskiej, ale także np. w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie i Australii, że edukacja XXI wieku musi być zorientowana na rozwijanie kompetencji, a nie przekazywanie i zdobywanie wiadomości.
Szkoła to miejsce zarówno dobre, jak i złe dla rozwijania przedsiębiorczości. Dobre, bo tu codziennie nadarza się okazja, by realizować jakieś cele – indywidualne lub wspólne. Tu przekonujemy się, że nie wszystkie pomysły nadają się do realizacji, że trzeba do nich umieć przekonać rówieśników i dorosłych. Tutaj też można współdziałać w małych lub większych zespołach i przy okazji uczyć się zarządzania czasem oraz innymi zasobami, np. wiedzą, pieniędzmi czy przestrzenią. W szkole łatwo w dość bezpiecznych warunkach sprawdzać, na czym polega podejmowanie ryzyka, zarówno społecznego (wyśmieją mnie za ten pomysł wymiany książek, nie uda się nasz kiermasz i będzie wtopa), jak i gospodarczego (włożyliśmy w to mnóstwo czasu, a nikt nie chciał kupić naszych świątecznych ozdób). Z drugiej strony dominujący w polskich szkołach model nauczania skupiony na przerabianiu materiału oraz przygotowaniu do testów utrudnia nauczycielom i uczniom rozwijanie przedsiębiorczości. Przeszkadza sztywna i często nadmiernie hierarchiczna struktura instytucji, gdzie przestrzeń wolności jest wąska i nie zawsze dobrze wyznaczona, np. nie jest do końca jasne, w jakich sprawach uczniowie mogą zgłaszać swoje pomysły i zdanie.
Narzędziem, które można do tego wykorzystać, są np. uczniowskie projekty edukacyjne, które uczą inicjatywy, odpowiedzialności, współdziałania i wyciągania wniosków z błędów. Każdy niemal projekt rozwija przedsiębiorczość, zwłaszcza jeśli dotyczy dostrzegania i rozwiązywania problemów, np. jak uratować szkolny ogródek, jak zorganizować klasową wycieczkę do schroniska dla zwierząt.
Z badań prowadzonych na całym świecie wynika jednoznacznie, że jeśli przedsiębiorczości nie rozwija się kompleksowo na wszystkich przedmiotach, poziomach szkół, przy wszystkich okazjach (na lekcjach i poza lekcjami) to jest ona mniej skuteczna i zamienia się w płytki instruktaż dla przyszłych właścicieli firm. A nie o to w edukacji dla przedsiębiorczości chodzi.
To tylko fragment artykułu Alicji Pacewicz pt. „Jak uczyć przedsiębiorczości”. Cały artykuł opisujący różne modele edukacji dla przedsiębiorczości oraz projekty edukacyjne rozwijające przedsiębiorczość młodych został opublikowany w miesięczniku „Dyrektor Szkoły” 11/2018, zobacz: http://www.czasopisma.wolterskluwer.pl/dyrektor-szkoly
ekspertka edukacyjna i współzałożycielka Centrum Edukacji Obywatelskiej. W latach 1994-2018 członkini zarządu i wiceprezeska Fundacji. Więcej
