Jak przygotować się do powrotu do edukacji stacjonarnej? (Cz. I)

Przygotowanie się do powrotu do szkół i ponowne wprowadzenie uczniów i uczennic w świat edukacji stacjonarnej to niemałe wyzwanie dla nas wszystkich. W pierwszych dniach edukacji hybrydowej warto skorzystać z pomysłów, które sprawdziły w innych szkołach. Poniżej zebraliśmy propozycje, które pomogą w procesie przygotowań do spotkania z uczniami i uczennicami twarzą w twarz.

W tabeli poniżej znajdziecie wiele inspiracji. Wiemy, że nie wszystkie są realne do wprowadzenia w każdej szkole. Wspólnie zdecydujcie, które z nich są adekwatne do Waszej sytuacji, Waszych oczekiwań oraz potrzeb uczennic i uczniów. Nie ma jednej recepty na dobry powrót do „trochę innej” szkoły – korzystajcie więc z inspiracji dowolnie, rozmawiajcie o nich i decydujcie, co najlepiej sprawdzi się u Was. W tym procesie warto też zapytać o zdanie samych uczniów i uczennice! 

W tej części artykułu pochylimy się nad rozwiązaniami, które pomogą nauczycielom i nauczycielkom przygotować się do współpracy z gronem pedagogicznym oraz zadbać o dobrostan uczniów i uczennic w pierwszych tygodniach po powrocie do szkół.

1. Przygotowanie nauczycieli i nauczycielek

Warto zadbać o ponowną integrację grona pedagogicznego i jego dobrostan oraz wsparcie kompetencyjne nauczycieli i nauczycielek w pierwszych tygodniach pracy.

W ramach przygotowań

• Zorganizujcie spotkanie integracyjne grona pedagogicznego w niezobowiązującej atmosferze na świeżym powietrzu (np. grill na szkolnym boisku).
• Przedyskutujcie, co jesteście skłonni zmienić w całej szkole w toku powrotu (np. rezygnacja z ocen w pierwszych dniach pracy z uczniami i uczennicami, praca metodą projektu, itd.). Zakomunikujcie to uczniom i uczennicom oraz ich rodzicom. Wspólnie przygotujcie się do tych zmian.
• W gronie wychowawców klas i innych nauczycieli i nauczycielek wypracujcie plany pracy dla powracających do szkół uczniów i uczennic.
• Na spotkaniu rady pedagogicznej wykonajcie ćwiczenie „Koło zamachowe dobrostanu / wypalenia” (ćwiczenie opisane jest w publikacji „Wychowanie to podstawa część 1”, str. 36 i następne).
• Zastanówcie się, czy chcecie wprowadzić do pracy w szkole jakąś drobną zmianę (np. nowy szkolny rytuał lub nową metodę pracy), która symbolicznie pokaże nowe otwarcie i pomoże reintegrować wspólnotę szkolną.
• Wprowadźcie w pokoju nauczycielskim jedną wyraźną zmianę, która ucieszy nauczycieli i nauczycielki i będzie symbolem powrotu do nowej szkoły (np. nowe kubki, kwiatki w oknie, obrazki lub zdjęcia na ścianie czy wygodny fotel).
• Poszukajcie wsparcia kompetencyjnego dla nauczycieli i nauczycielek w zakresie reagowania w sytuacjach problemowych  (możecie skorzystać m.in. z nagrania webinarium „Jakiego wsparcia psychicznego potrzebują uczniowie i uczennice w czasie pandemii?”). 
• Nie zapominajcie o własnym dobrostanie. Podpowiedzi w tym zakresie możecie znaleźć w naszych webinariach „Wspieranie dobrostanu i przeciwdziałanie wypaleniu zawodowemu nauczycieli/ek – dla dyrektorów/ek” oraz „Pamiętaj o przerwie – jak dbać o swój dobrostan nie tylko w czasie pandemii”.

W pierwszych dniach lub tygodniach 

• Zadbajcie o współpracę nauczycieli i nauczycielek w grupach zadaniowych (np. pracujących wspólnie wychowawców lub nauczycieli przedmiotowych).
• Wprowadźcie system wzajemnego wspierania się nauczycieli i nauczycielek w parze (wybranej przez samych zainteresowanych).
• Wprowadźcie cotygodniowe, krótkie spotkania rady pedagogicznej (stacjonarnie lub online), by monitorować sytuację w szkole i wymieniać się informacjami.
• Stwórzcie zasilaną wpisami nauczycieli i nauczycielek “tablicę ogłoszeń”: co się sprawdziło lub sprawdza, co zadziałało lub co działa w pierwszym tygodniu pracy.
• Wprowadźcie wewnątrzszkolne superwizje dla nauczycieli i nauczycielek lub zorganizujcie tzw. grupy Balinta, prowadzone przez pedagogów lub psychologów szkolnych.
• Ustalcie stałe godziny w tygodniu, podczas których dostępny dla wszystkich nauczycieli i nauczycielek będą dyrektor/ka i szkolny psycholog/żka lub pedagog/żka. Zadbajcie o zachęcenie kadry do dzielenia się trudnościami związanymi z powrotem do szkoły.
• Wprowadźcie możliwość skorzystania przez tych nauczycieli i nauczycielki, którzy tego potrzebują, wsparcia specjalistów zewnętrznych (lub przynajmniej szkolnego psychologa/żki).
• Ustalcie stałe godziny w tygodniu, podczas których dostępny dla wszystkich nauczycieli i nauczycielek będą dyrektor/ka i szkolny psycholog/żka lub pedagog/żka. Zadbajcie o zachęcenie kadry do dzielenia się trudnościami związanymi z powrotem do szkoły.
• Stwórzcie na spotkaniach rady pedagogicznej przestrzeń na wzajemne podziękowania i gratulacje, by docenić to, co we współpracy udało się zrobić w edukacji zdalnej oraz doceniać sukcesy własne i innych osób z zespołu.
• Zorganizujcie warsztat dla rady pedagogicznej „Jak reintegrować klasę po okresie pracy zdalnej”.
• W czerwcu lub lipcu znajdźcie czas na spokojną, szczerą rozmowę o edukacji zdalnej i wnioskach z tego okresu. Nie poprzestawajcie na tym, że „daliśmy radę”. Postarajcie się wyciągnąć z tego doświadczenia wnioski, które pomogą Wam w pracy z uczniami i uczennicami (np. co się udało i dlaczego, co nie zadziałało i jak moglibyśmy to zrobić inaczej).

2. Zadbanie o dobrostan uczniów i uczennic

Uczniów i uczennice warto zapewnić, że powrót do stacjonarnej szkoły nie odbije się negatywnie na ich dobrostanie, a odzyskane poczucie bezpieczeństwa, przynależności i relacje rówieśnicze z czasem zaczną wspierać proces uczenia się.

W ramach przygotowań

• Przed spotkaniem z uczniami i uczennicami zapytajcie ich (najlepiej anonimowo, np. przez menti.com lub ankietą online), czego obawiają się w obliczu powrotu, z czym wracają, czego potrzebują, by dobrze funkcjonować w szkole. Wnioski z ich odpowiedzi weźcie pod uwagę podczas planowania swoich działań.
• Zaplanujcie pierwszy dzień (lub nawet 2-3 dni) pracy stacjonarnej jako dzień pracy z wychowawcą/czynią. Program pracy tego dnia możecie stworzyć wspólnie. Jeśli nie jest to możliwe, zacznijcie dzień od 1-2 lekcji z wychowawcą/czynią, podczas których sięgnięcie po ćwiczenia pozwalające ponownie nawiązać relacje w grupie rówieśniczej oraz ponownie ustalić klasowe normy (inspiracje znajdziecie w zestawie ćwiczeń „Włącz energię w grupie” oraz w naszych publikacjach „Narzędziownik wychowawcy klasy”, „Wychowanie to podstawa” lub na warsztacie „Jak reintegrować klasę po okresie nauczania zdalnego”).
• Zaplanujcie min. 1 lekcję z psychologiem/ożką lub pedagogiem/żką szkolnym w pierwszym tygodniu stacjonarnej pracy.
• Przygotujcie zajęcia odbudowujące poczucie sprawstwa uczniów i uczennic (np. jakie są moje mocne strony, czego się nauczyłem/am w czasie lockdownu, jak chciałbym/abym organizować teraz swoje chodzenie do szkoły, czego chciałbym/ałabym się dowiedzieć teraz w szkole).
• Zaplanujcie zajęcia z uczniami i uczennicami poświęcone przede wszystkim ich dobrostanowi. Możecie przy tym skorzystać z przewodnika „Jak wspierać dobrostan uczniów i uczennic w szkole?” i ćwiczeń w nim zawartych.
• Zaplanujcie w szkole warsztat dla rady pedagogicznej „Jak reintegrować klasę po okresie pracy zdalnej”.
• Przygotujcie w szkole strefę relaksu lub strefę ciszy – dla wielu uczniów i uczennic dużym szokiem będzie hałas, od którego się odzwyczaili.
• Wymyślcie kreatywny sposób na powitanie uczniów i uczennic w szkole (np. witanie ich codziennie w drzwiach, witanie przez radiowęzeł piosenką lub wierszem).
• Rozważcie rezygnację z dzwonków w pierwszych tygodniach pracy – uczniowie i uczennice nie mieli dzwonków w domu i sami pilnowali czasu.

W pierwszych dniach lub tygodniach 

• Zacznijcie od wspólnego zrobienia czegoś miłego, niezwiązanego z lekcjami (no. spacer, pójście na lody, piknik itp.) Decyzję najlepiej podjąć wspólnie z uczniami i uczennicami.
• Udostępnijcie uczniom i uczennicom informacje, gdzie mogą szukać pomocy, jeśli nie radzą sobie z nową sytuacją (np. telefon zaufania dla dzieci i młodzieży 116 111).
• Zaproponujecie uczniom i uczennicom rozmowę o emocjach, które towarzyszą im w pierwszych dniach stacjonarnych zajęć. Warto zachęcić ich do odpowiedzi na pytania “Jak się czuję?”, “Z czym przychodzę po okresie edukacji zdalnej?”, “Czego potrzebuję, by dobrze funkcjonować w szkole?”. Możecie przy tym wykorzystać wskazówki i ćwiczenia w publikacji „Wychowanie to podstawa część 2”, str. 18-25. 
• Wykorzystajcie część czasu w pierwszym tygodniu pracy stacjonarnej  na praktyczne zajęcie wykonywane na rzecz szkoły (np. uczniowie i uczennice przywracają szkole uczniowski charakter po długiej nieobecności).
• Zorganizujcie przerwy na świeżym powietrzu (np. na szkolnym boisku).
• W czasie godziny wychowawczej zorganizujcie rozmowy w kręgu (więcej informacji o tej metodzie znajdziecie w publikacji „Wychowanie to podstawa część 3” na str. 20 oraz w nagraniu webinarium „Budowanie zespołu klasowego w czasie kryzysu COVID”).
• Uwzględnijcie wnioski z obecnej sytuacji w pracach nad programem profilaktyczno-wychowawczym szkoły na kolejny rok.
• Zaproponujcie udział w grach edukacyjnych, ćwiczeniach i zadaniach, które zbudują poczucie wspólnotowości i bycia częścią grupy, pozwolą poznać się na nowo, wspólnie rozwiązać jakiś problem. Możecie skorzystać z naszych inspiracji:
  • Krótkie ćwiczenia integracyjne:
    „Włącz energię w grupie”
    „Co nas łączy?”
    Ćwiczenie nr 1  „Co nas łączy, co nas dzieli?” 
    „Ja i storytelling – quiz” oraz „Storytellingowa cebula” (dwa ćwiczenia na str. 4)
  • Aktywności, które można wspólnie podejmować w pierwszych dniach po powrocie do szkoły:
    „Spacery dźwiękowe”
    „Szkolne dotleniacze – zielone miejsca w szkole”
    „Gramy okolicę – spot na temat okolicy” 

Zachęcamy do zapoznania się z drugą częścią artykułu „Jak przygotować się do powrotu do edukacji stacjonarnej?”.

Autorki i autorzy: Katarzyna Grubek, Iwona Kluge, Tomek Kołodziejczyk, Elzbieta Krawczyk, Danuta Sterna, Małgorzata Stodulna, Michał Szczepanik, Michał Tragarz, Jędrzej Witkowski, Sylwia Żmijewska-Kwiręg.