Od warsztatów do podręcznika – czyli o współpracy międzynarodowej Centrum Edukacji Obywatelskiej
Jakie są Twoje marzenia? Czym jest Twoja przestrzeń? Niezależnie od wieku, doświadczeń życiowych, pochodzenia – rozmowy o nas samych budzą emocje. A może zasada: pokaż, nie mów, w tym przypadku jest najbardziej odpowiednia?
Dynamiczne zmiany, zachodzące w dzisiejszej Europie nie pozostają bez wpływu na 30letnią działalność Fundacji Centrum Edukacji Obywatelskiej. W swoich projektach staramy się przygotowywać młodych ludzi do życia w różnorodnym świecie przyszłości, musimy więc nadążać za zjawiskami społecznymi zachodzącymi na naszym kontynencie, także w Polsce.
To dlatego wiele z naszych działań odbywa się we współpracy z innymi organizacjami z całej Europy, dzięki wsparciu Unii Europejskiej i takich programów, jak Erasmus +. Taka współpraca, mimo różnic, daje ogromną satysfakcję i pokazuje, że na końcu mamy wspólne cele.
W ten sposób tworzymy przestrzeń, w której współpraca, kreatywność i otwartość na różnorodność stają się podstawą rozwoju nie tylko w Polsce, ale i szerzej w Europie – przez rozumienie własnych perspektyw, budowanie solidarności między społeczeństwami i zmniejszania wzajemnych barier.
– to hasło, które towarzyszyło wystawie podsumowującej polską edycję projektu Your Space – jednego z takich wspólnych europejskich działań, o których tu chcemy opowiedzieć więcej.
Hasło „Poznajcie nas…” jest zarazem naszą lokalną interpretacją idei, jaka przyświeciała międzynarodowej współpracy organizacji z trzech krajów – Polski, Hiszpanii i Niemiec – realizowaną w ramach projektu „Your Space – Art and culture as door opener for enhanced social inclusion of disadvantaged young people”.
Idea ta odnosi się do pracy z młodymi ludźmi znajdującymi się w niekorzystnej sytuacji życiowej i zakłada wzmacnianie ich poprzez współpracę z artystami i artystkami, tworzenie partnerstw kreatywnych oraz docieranie do nich tam, gdzie się znajdują – w ich przestrzeni społecznej.
Polska odsłona projektu była odpowiedzią na pilne potrzeby młodzieży z Młodzieżowego Ośrodka Wychowawczego nr 2 w Warszawie i próbą przetestowania wyjściowych założeń na polskim gruncie.
Młodzi ludzie zagrożeni wykluczeniem społecznym nie otrzymują wystarczającego wsparcia. To fakt. Dlatego w projekcie Your Space stawiałyśmy sobie za cel stworzenie przestrzeni, która chroni i nazywa ich potrzeby, pozwalając każdej z osób na rozwój i zabranie głosu w swojej sprawie. Postawiłyśmy na niesztampowe sposoby autoekspresji, pobudzające i wzmacniające poczucie sprawczości uczestniczek.
Projekt realizowały wychowanki MOW nr 2, w wieku 14-16 lat. Osoby, które doświadczyły trudności w wielu sferach swojego życia: rodzinnej, społecznej, szkolnej. Wiele z nich zmagało się z traumą szkolną, deficytami uwagi, brakiem motywacji i umiejętności interpersonalnych.
Udział w projekcie był z początku dla dziewczyn z MOW i dla całego naszego zespołu wyzwaniem. Największymi trudnościami były nieufne nastawienie do trenerek spoza ośrodka i spadki motywacji, jakich doświadczały nastolatki szczególnie w momentach radzenia sobie z bardziej złożonymi zadaniami. W odpowiedzi skupiłyśmy się na budowaniu poczucia bezpieczeństwa, dostarczaniu wychowankom pozytywnych wzmocnień i eksploracji ich wewnętrznego świata nowymi narzędziami do autoekspresji. Dla większości tak potężny zastrzyk pozytywnej uwagi i zainteresowania był przełomowym przeżyciem, które wpłynęło na ich podejście do obowiązków szkolnych i do planowania przyszłości.
Metodologicznym kontekstem do lokalnego projektu było wspomniane wyżej podejście zorientowane przestrzeń społeczną, w której żyją, uczą się i bawią młodzi ludzie. W największej mierze jest ono rozwijane w Niemczech, szczególnie przez organizację Outreach, która od lat wspiera młode osoby w trudnej sytuacji społecznej, ułatwiając im wejście i udział w różnorodnych rozwojowych działaniach. By przetestować, jak sprawdzą się w polskim kontekście “your-space-owe” założenia odnoszące się do tego, czym jest podążanie za młodzieżą postawiłyśmy na rozwiązania jakby skrojone pod badanie przestrzeni społecznej, czyli na metodologię projektów społeczno-filmowych Fundacji CEO. Włącza ona filmy i twórczość filmową do badania lokalnych społeczności. Ważnym jej elementem są rezydencje artystyczne. Tym razem towarzyszącą nam artystką-rezydentką była Natalia Spychała, artystka i animatorka.
W toku projektu metody filmowe uzupełniliśmy o działania artystyczne inspirowane hasłem „Moja przestrzeń”, polegające na tworzeniu spersonalizowanych „pudeł”, poświęconych marzeniom i doświadczeniom dziewcząt z MOW. Pudła, które dziewczyny dekorowały, rzeźbiły i wypełniały przedmiotami oraz materiałami oddającymi ich świat, pozwalały im na głębsze zrozumienie siebie oraz na wyrażenie swoich przeżyć w sposób artystyczny.
W kolejnych krokach artystka-rezydentka pomogła uczestniczkom w tworzeniu filmów o pudłach, ożywiając zamknięte w nich historie. W ten sposób powstało sześć opowieści – jedna zbiorowa i pięć indywidualnych. Zostały one wyświetlone na zakończenie projektu, w trakcie wystawy, której częścią były instalacje artystyczne-kubiki, w których uczestniczki zaprezentowały swoje pudła oraz filmy.
Wystawa stała się momentem szczególnej dumy i radości dla dziewczyn, które mogły pokazać swoje dzieła szerszej publiczności w Domu Kultury „Rembertów”. Dla wielu z nich było to przełomowe doświadczenie, pozwalające się wyrazić i zaprezentować przed nieznanymi sobie osobami i przełamać lęk przed oceną. Projekt stał się dla nich przestrzenią, w której mogły poczuć się ważne, zauważone i doceniane.
Gdzie pojawia międzynarodowy kontekst tego działania? Zanurzenie w partnerstwie dało nam poczucie bezpieczeństwa i możliwość, by na każdym etapie konsultować się z partnerami i czerpać z ich doświadczenia. Pozwoliło także towarzyszyć innym w ich lokalnych projektach i poznawać nowe metodologie i rozwiązania w działaniu. Zagraniczni partnerzy i partnerki wzmocnili także oddziaływanie zajęć w MOW nr 2. W ramach międzynarodowego spotkania partnerów przeprowadzono w ośrodku warsztat tworzenia spersonalizowanych pudeł „Moja przestrzeń”. Tym razem to dziewczęta z MOW nr 2 były trenerkami prowadzącymi to działanie, a szkolącymi się – koordynatorzy i koordynatorki projektu “Your Space” oraz zaproszeni na spotkanie nastolatkowie z Niemiec. Możliwość wejścia w tę ekspercką rolę była dla wychowanek kolejnym pozytywnym doświadczeniem w procesie.
Your Space to przykład, jak w środowisku pełnym wyzwań można stworzyć przestrzeń, która inspiruje i wspiera młodzież zagrożoną wykluczeniem społecznym. Główna myśl?
W pracy z osobami z nadszarpniętym poczuciem zaufania, borykającymi się z wieloma społecznymi barierami i niejednokrotnie trudną sytuacją życiową niezbędna jest elastyczność, empatia i umiejętność wspierania drugiej osoby w chwilach zwątpienia. Wesprzeć ją mogą wykorzystane przez nas w projekcie narzędzia artystyczne i edukacja oparta na twórczości. Jak się przekonałyśmy stanowią one bezpieczną i angażującą formę wyrażania siebie, ścieżkę budowania pewności siebie i krytycznego myślenia. Oto tylko kilka z wniosków, jakie znajdą się już wkrótce w podręcznikach treningowych “Your Space” dostępnych w całej Europie.
___
Autorki:
Karolina Giedrys-Majkut – Wraz z zespołem realizuje program edukacji kulturowej CEO – „Szkoła Twórczych Praktyk”, w którym co roku bierze udział około 200 nauczycieli_lek. Współtworzy kursy, warsztaty i szkolenia oferowane w programie. Selekcjonuje filmy dostępne na platformie filmowej CEO. Jest absolwentką lingwistyki stosowanej, kulturoznawstwa i psychologii. Obszarem jej zainteresowania jest film – jego oddziaływanie na widzów i społeczeństwo oraz potencjał edukacyjny.
Agnieszka Molik jest doświadczoną nauczycielką języka polskiego i muzyki, która od 15 lat pracuje w MOW nr 2 w Warszawie. W swojej pracy edukacyjnej stosuje nowoczesne metody aktywizujące, techniki twórczego myślenia oraz zaawansowane technologie informatyczne. Jednym z kluczowych elementów jej podejścia dydaktycznego jest komparatystyka. Dzięki temu jej uczniowie mogą nie tylko rozwijać swoje zdolności artystyczne, ale również poszerzać swoją wiedzę i umiejętności w sposób bardziej angażujący i kreatywny, co sprzyja ekspresji artystycznej oraz wspomaga proces nauczania.
Patrycja Paczyńska Od ponad 3 lat w Fundacji Centrum Edukacji Obywatelskiej. Współrealizuje program „Szkoła Twórczych Praktyk”. Współtworzy kursy, warsztaty i konferencje z zakresu edukacji kulturowej. Absolwentka socjologii, dziennikarstwa i filmoznawstwa. Działa społecznie na rzecz rozwoju dzieci i młodzieży w ramach projektów filmowych. Autorka bloga filmowego i współautorka dwóch tomów książek „Film w edukacji i profilaktyce. Na tropach psychologii w filmie”.
Angelika Stanisławska Od 18 lat jest wychowawczynią w Młodzieżowym Ośrodku Wychowawczym Nr 2 w Warszawie. Stara się dostosować metody nauczania do indywidualnych potrzeb i umiejętności każdego ucznia, aby jak najlepiej wspomóc ich rozwój edukacyjny. Wierzy w znaczenie motywacji i zaangażowania w procesie uczenia się oraz stara się inspirować moich uczniów do ciągłego rozwoju i poszerzania horyzontów ww. szkole podstawowej. Jest pasjonatką pedagogiki resocjalizacyjnej i nieustannie poszukuje nowych sposobów pracy z młodzieżą. Dąży do tego, aby każde dziecko miało szansę na rozwój i spełnienie własnych marzeń, pomagając im w pokonywaniu trudności i przezwyciężaniu przeszkód.
____
Zdjęcia w tekście pochodzą ze projektu „Your Space”
