Ważne, aby nauczanie o klimacie z jednej strony kładło nacisk na precyzję merytoryczną, przeciwdziałało dezinformacji oraz wpływało na proklimatyczne postawy młodych konsumentek i konsumentów, a z drugiej – dbało o ich potrzeby i dobrostan.
Temat zmiany klimatu, choć wciąż budzący kontrowersje, już na dobre zadomowił się w debacie publicznej. Wydeptał też ścieżki w biznesie oraz systematycznie przeciera szlaki w edukacji szkolnej (i w ogóle w szkole). Edukatorki i edukatorzy szukają sposobów, aby jak najefektywniej poruszać to zagadnienie wśród najmłodszych.
Nam w CEO zależy na tym, aby nauczanie o klimacie z jednej strony kładło nacisk na precyzję merytoryczną, przeciwdziałało dezinformacji oraz wpływało na proklimatyczne postawy młodych konsumentek i konsumentów, a z drugiej – dbało o potrzeby i dobrostan młodzieży, dla której zmiana klimatu jest jedyną znaną rzeczywistością.
| Dzielimy się tym podejściem w publikacjach (Praktyczny przewodnik po rzetelnej edukacji klimatycznej), rozmawiamy z praktyczkami i praktykami podczas webinarów (Jak rozmawiać z młodzieżą o klimacie?), stosujemy w ćwiczeniach i scenariuszach, które umożliwiają poruszanie tematu zmiany klimatu na zajęciach lekcyjnych (Scenariusze zajęć o zmianie klimatu), przedstawiamy przedsięwzięcia szkolne i projekty społeczne (Planer „Podejmij wyzwanie – zaplanuj działanie”, Dobre praktyki w projektach młodzieżowych na rzecz klimatu), pokazujemy filmy skierowane do młodzieży (https://globalna.ceo.org.pl/material/my-jestesmy-zmiana/, https://globalna.ceo.org.pl/material/ty-tez-mozesz-dzialac-na-rzecz-klimatu/, https://globalna.ceo.org.pl/material/jak-dziala-zmiana-klimatu-webinarium-dla-mlodziezy/). |
W trakcie nauczania o klimacie posługujemy się powszechnym w nauce, biznesie, polityce i edukacji pojęciem śladu węglowego, który zresztą świetnie obrazuje nasza gra karciana Klimatyczne wyzwania.
Na przykładzie codziennych, dobrze wszystkim znanych czynności takich jak: jazda pociągiem, przelot samolotem, jedzenie obiadu, branie prysznica czy kupowanie kwiatów, zostały pokazane konsekwencje naszych działań. Co w odniesieniu do klimatu można zaprezentować w wymiernej formule emisji dwutlenku węgla. Dzięki temu czytelnemu przedstawieniu, jesteśmy w stanie dokonywać bardziej ekologicznych wyborów.
Okoliczności podejmowania codziennych decyzji bywają jednak bardzo trudne. Nie posiadamy dostatecznej wiedzy, aby każdorazowo wybrać opcję, która nie zostawia śladu węglowego i jest optymalna dla klimatu. Na podstawie swoich doświadczeń, a także reakcji nauczycielek i uczniów dostrzegamy, że świadome funkcjonowanie w tym obszarze często jest przytłaczające. Z tego powodu, gdy uczymy o klimacie, staramy się zdejmować odpowiedzialność z jednostek. W zamian za to podkreślamy potrzebę wdrożenia zmian systemowych i wskazujemy istotność wywierania presji na decydentów i biznes (Playbook: Wzywamy marki, instytucje i korporacje #Dotablicy). Planujemy rozwijać tę ścieżkę dzięki oferowaniu wsparcia w realizacji projektów rzeczniczych, a tymczasem – proponujemy podejście do tematu z innej strony.
Obok koncepcji śladu węglowego można zastosować inną, opracowaną również dla biznesu, ale jednak z większym naciskiem na wzmacnianie człowieka – handprint. Ten pomysł wypracowany w Indiach w latach dwutysięcznych kładzie nacisk na to, że nasze świadome działania nie tylko mogą ograniczyć negatywny wpływ, lecz także zostawić pozytywny ślad! Gdy mówimy o handprincie, możemy:
Handprint, tak samo jak carbon footprint (czyli ślad węglowy), ma swój wymierny aspekt. Każdemu działaniu można się przyjrzeć i określić, jaki miało wpływ na ograniczenie emisji CO2. Odwołujemy się wówczas do śladu węglowego, ale jednocześnie nadajemy pozytywną interpretację. Na przykład: „Punktem odniesienia będzie dojazd do pracy 20 km (dla konkretnych obliczeń przyjmijmy, że dojeżdżamy codziennie przez rok). Drogę tę do tej pory pokonywaliśmy samochodem elektrycznym (odpowiednik emisji 720 kg CO2), a decydujemy się na zmianę – będziemy jeździć rowerem (odpowiednik emisji 10 kg CO2). Nasz handprint wyniesie wówczas 710 kg CO2.” (Cytat zaczerpnięty z gry karcianej „Klimatyczne wyzwania”).
Z obliczeniowego punktu widzenia operujemy tym samym znaczeniem pojęcia śladu węglowego, ale gdy zmienimy nawyk, podkreślamy nasz wpływ na efekt. Nie wywołujemy też poczucia winy, bo to zazwyczaj oddziałuje przeciwskuteczne. Ta perspektywa jest związana ze zmianą narracji o naszym postępowaniu. Odejście od wyliczania grzechów przeciwko klimatowi ma służyć docenieniu starań, które ludzie czynią. Chodzi o podkreślenie, że udało się zrobić coś dobrego oraz że pozytywnie wpływamy na świat.
Obliczenia są oczywiście ciekawe i pozwalają skonkretyzować pojęcie handprintu, (co zresztą tak doceniamy w kontekście śladu węglowego, bo kogoś można z tego rozliczyć). Natomiast z punktu widzenia edukacyjnego – warto zwrócić uwagę na zróżnicowanie wagi naszych działań na rzecz klimatu i na ich efekty.
Pracowanie z młodzieżą w tym obszarze ma różne oblicza:
HANDPRINT INDYWIDUALNY – mały wpływ, ale jednostkowo istotny krok. Działania, które zmieniają nawyki. Są znaczące, jednak mają ograniczony zasięg:
HANDPRINT LOKALNY – średni wpływ, ale wprowadzają realne zmiany wokół nas, tj. w obrębie szkoły, klasy, społeczności: Przykładowe działania:
HANDPRINT EDUKACYJNY – duży wpływ, działania inspirują i angażują innych do działania (ma miejsce efekt multiplikacji):
HANDPRINT SYSTEMOWY – bardzo duży wpływ, ponieważ zmienia zasady gry.
Obejmuje działania, które prowadzą do trwałych zmian instytucjonalnych i/lub prawnych:
W obrębie wymienionych kategorii można wprowadzać kolejne rozróżnienia i podkreślać jeszcze bardziej efektywne działania w ramach poszczególnych poziomów. Gdy popularyzujemy efekty naszych działań, stosunkowo łatwo jesteśmy w stanie przejść z poziomu pierwszego na drugi i tym samym – podnieść nasz pozytywny wpływ na klimat. Po stworzeniu ogródka przy szkole w następnym kroku, w konsultacjach społecznych realizowanych w MEN, możemy zaproponować, żeby prowadzenie takiego miejsca było doświadczeniem edukacyjnym, które jest dostępne dla wszystkich uczennic i uczniów w Polsce (a to z kolei przeniesie naszą inicjatywę na czwarty stopień wpływania). Następnie – dzięki wysyłaniu listów do europosłów na temat naszych działań, mamy realną szansę wpłynąć na zmianę prawa na poziomie europejskim. Taki ruch wywinduje podjęte działanie na najwyższy stopień wpływu. Ponadto, także ma sens zadawanie pytań prywatnemu biznesowi. To pokazuje, że jest ktoś, kto czuwa, stara się dbać o klimat i nie jest obojętny na to, czy odpady lądują w okolicznej rzece, czy są właściwie zabezpieczane.
Oczywiście, mamy świadomość, że głos pojedynczych osób i mniej licznych grup jest słabo słyszalny. Ale jednocześnie możemy być przecież częścią znaczącej, globalnej zmiany! Z roku na rok spada liczba osób, które chcą się angażować w kwestie środowiskowe (wg. raportu „Ziemianie Atakują” w 2024 r. było to już tylko 5% Polaków). Jednym z powodów jest właśnie refleksja, że zmiana, którą wprowadzam jako jednostka, jest wyizolowana i w związku z tym – bez znaczenia. Jednak należy pamiętać, że działania na rzecz trwałych, systemowych rozwiązań zwiększają widoczność naszej pracy. Mają też przekierować energię rozczarowanego społeczeństwa na bunt i wywarcie presji na decydentach.
W CEO staramy się pamiętać o tym, że uczenie o globalnych wyzwaniach, (m.in. o zmianie klimatu), wiąże się z obciążeniem psychicznym i może być trudne dla uczniów i uczennic. Koncept handprintu – pozytywnego śladu – pozwala zaopiekować potrzeby młodych ludzi – odczuwania nadziei i sensu, wpływu i sprawczości, a także siły grupowej i integralności. Jednocześnie daje wsparcie nauczycielkom i nauczycielom w budowaniu skutecznego przekazu edukacyjnego, aby ich handprint był wysoki i jak najbardziej satysfakcjonujący.
Zapraszamy na stronę globalna.ceo.org.pl oraz do newslettera edukacji globalnej, gdzie będziemy informować o działaniach wspierających nauczycielki i nauczycieli, którzy zechcą skorzystać z proponowanych metod i strategii.
twórczyni i kierowniczka kursów e-learningowych dla nauczycieli i nauczycielek, autorka materiałów i narzędzi edukacyjnych, aktywna trenerka. Więcej
