W Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi po raz osiemnasty wręczyliśmy Nagrodę im. Ireny Sendlerowej „Za naprawianie świata”.
„Zarówno Janusz Korczak, jak i Kazimierz Dąbrowski czuliby radość i ogromną satysfakcję na wieść o tym, jak idea «pozytywnego bałaganu» wcielana jest w życie poprzez praktyki edukacyjne i społeczny aktywizm w Zbąszyniu, niewielkim mieście o wielokulturowych tradycjach. Ich autorką i liderką od dwudziestu lat jest laureatka Nagrody im. Ireny Sendlerowej 2024 roku, nauczycielka z pasją i animatorka edukacji nieformalnej Anita Rucioch-Gołek” – fragment laudacji Krzysztofa Czyżewskiego, przewodniczącego kapituły Nagrody, odczytanej podczas uroczystej gali.
Anita Rucioch-Gołek jest nauczycielką języka polskiego w SP im. Arkadego Fiedlera w Zbąszyniu, edukatorką i lokalną aktywistką.
„Jestem z pogranicza i to mnie mocno definiuje. Zbąszyń zawsze był miastem granicznym i my tutaj nosimy w sobie to doświadczenie, nie tylko związane z Polenaktion 1938, ale z innymi wędrującymi „innowiercami”. Wszyscy tutaj na chwilę znaleźli schronienie i ten fenomen mnie inspiruje w codziennej pracy. Każe wierzyć, że dialog w różnorodności jest możliwy. W różnorodności widzę wartość i tak mówię uczniom. Ich różnorodność też jest dla mnie ważna” – tak w zgłoszeniu do Nagrody napisała 𝗔𝗻𝗶𝘁𝗮 𝗥𝘂𝗰𝗶𝗼𝗰𝗵-𝗚𝗼ł𝗲𝗸.
W rodzinnym Zbąszyniu od kilkudziesięciu lat pracuje nad rozwijaniem lokalnej tożsamości. Szczególnie leży jej na sercu pamięć o żydowskich mieszkańcach miejscowości, a także o wielkim zrywie polskich mieszkańców Zbąszynia, których gościnność pozwoliła na przyjęcie wypędzonych z Niemiec w 1938 roku Żydów. Te wydarzenia są dla niej trampoliną dla podejmowania z uczniami i uczennicami inicjatyw oraz rozwijania edukacji antydyskryminacyjnej w szkole i społeczności zbąszyńskiej.
Serdecznie gratulujemy wygranej! Mamy nadzieję, że Nagroda stanie się dla Anity wsparciem, żeby wciąż działać na rzecz dialogu z odmiennością, pamięci o zbąszyńskich Żydach, a także towarzyszenia uczniom i uczennicom w ich dojrzewaniu do siebie. Jako laureatka rozpoczyna roczną kadencję w kapitule Nagrody.
Wielkie brawa należą się także osobom wyróżnionym w Nagrodzie. Są nimi nauczycielki i nauczyciele:
Paweł Biedny – nauczyciel historii związany z SP nr 1 w Szamotułach i Ośrodkiem Doskonalenia Nauczycieli w Poznaniu.
Emil Błaszkowski – dyrektor i nauczyciel informatyki w Zespole Szkół Specjalnych nr 14 w Gorzowie Wielkopolskim.
Katarzyna Dębowska – nauczycielka edukacji wczesnoszkolnej i języka polskiego jako obcego, pracująca w SP z Oddziałami Integracyjnymi nr 15 im. Księdza Kardynała Karola Wojtyły w Krakowie.
Violetta Kalka – polonistka i nauczycielka filozofii w Zespole Szkół Mechanicznych, Elektrycznych i Elektronicznych im. prof. Sylwestra Kaliskiego w Toruniu.
Justyna Kołacińska – nauczycielka języka polskiego oraz zajęć artystycznych w SP im. Wojciecha Górskiego w Pamiątce oraz LO im. Ireny Sendlerowej w Tarczynie.
Justyna Łazor – wicedyrektorka i prowadząca zajęcia religii, języka polskiego jako obcego oraz koła zainteresowań w SP z Oddziałami Integracyjnymi nr 247 im. Kazimierza Lisieckiego „Dziadka” w Warszawie.
Agnieszka Pollak-Olszowska – nauczycielka języka polskiego i historii sztuki w Akademickim Dwujęzycznym Liceum Oxford Secondary School w Bielsko-Białej.
Artur Wolski – nauczyciel WOS, religii i etyki w Zespole Szkół Licealnych i Technicznych nr 1 oraz Prywatnym LO nr 32 im. J. Monneta w Warszawie.
„Są pośród nas tacy, którzy usiłują naprawić świat poprzez bałagan. Brzmi to
ryzykownie. Dorosłym wydaje się, że wychowanie dziecka to droga od bałaganiarstwa do
porządku. Inaczej zapatrują się na to dzieci, a za nimi Janusz Korczak. Dla nich każdy ład jest o
tyle cenny, o ile nie wiąże się z pilnowaniem wprowadzonego raz na zawsze, monologicznego
porządku, i ciągle rodzi się na nowo z twórczej zabawy, niemożliwej bez rozsypywania się na
odrębne kawałki, sprzeczające się ze sobą głosy, odmienne barwy i dźwięki. Pochodzące z
Turcji słowo balagan doskonale przyjęło się w językach polskim i żydowskim, by następnie
przejść do innych, w tym tak starożytnych jak hebrajski. W dawnej polszczyźnie, według
słownika Doroszewskiego, bałagan oznaczał także stragan albo budę wędrownego teatru.
Zamiast jednego wspólnego targowiska, każdy ma swoje stanowisko, osobne, cieszące się
zainteresowaniem ze względu na niespotykaną gdzie indziej ofertę.
Z różnych sensów pobrzmiewających w słowie bałagan można wysnuć znaczenia
rezonujące z mądrym naprawianiem świata. Da się bowiem odczytać bałagan jako wzorzec
społeczeństwa wielokulturowego, do którego przybysze z innych światów wnoszą niepokój,
dezorientację, ciekawość nowego, zmiany we wcześniej uporządkowanym, homogenicznym
uniwersum. Przyjmując gości ponosimy ryzyko destabilizacji i chaosu, w zamian jednak
stajemy przed szansą wypracowania kultury dialogu, społecznych postaw otwartości i empatii.
Dojrzewamy nie poprzez pilnowanie zastanego porządku, lecz jego wciąż nowe,
twórcze ustanawianie, przezwyciężające siły rozpadu i polaryzacji.
Podobnie na rozwój człowieka, zarówno osobowy, jak i społeczny, patrzył wybitny
psychiatra i pedagog Kazimierz Dąbrowski. W jego języku odpowiednikiem bałaganu byłaby
dezintegracja pozytywna. Chodzi w niej o rozwijające się w czasie, procesowe budowanie
zdrowia psychicznego i bogactwa życia wewnętrznego poprzez dopuszczenie do niego
bałaganu w postaci obecności Innego i rozpadu całości na osobne części i głosy, a następnie
integracji różnorodności na wyższym poziomie społecznej i duchowej dojrzałości.
Zarówno Janusz Korczak, jak i Kazimierz Dąbrowski czuliby radość i ogromną
satysfakcję na wieść o tym, jak idea „pozytywnego bałaganu” wcielana jest w życie poprzez
praktyki edukacyjne i społeczny aktywizm w Zbąszyniu, niewielkim mieście o
wielokulturowych tradycjach. Ich autorką i liderką od dwudziestu lat jest laureatka Nagrody
im. Ireny Sendlerowej 2024 roku, nauczycielka z pasją i animatorka edukacji nieformalnej
Anita Rucioch-Gołek.
„Poszukuję wsparcia… szukam czegoś spektakularnego w moim biogramie, by wypełnić
formularz nagrody, ale niczego takiego nie znajduję… praca u podstaw… bycie u boku
dziecka… po Korczakowsku… kropla drąży skałę… jak zachować się przyzwoicie w sytuacji
granicznej?… jak podarować innym optymizm?… jak razem z uczniami dotrzeć do pamięci o
nieobecnych żydowskich mieszkańcach miasta?… jak odnaleźć Ocalonych i spotkać ich ze
współczesnymi mieszkańcami Zbąszynia… co zrobić, gdy znajdziesz macewę?… jak
zintegrować dzieci polskie z ukraińskimi?… jak z uczniów uczynić przewodników po
mikrokosmosie wielokulturowego miasteczka?„
Z tych uczciwe stawianych sobie pytań, skromnych acz głębokich postanowień,
połączonych z upartą konsekwencją i dialogicznym podejściem do świata, Anita Rucioch-
Gołek, nauczycielka z doświadczeniem kierowania biblioteką i dyrektorowania szkole
podstawowej, stworzyła oryginalny, angażujący uczniów i społeczność lokalną, godny
upowszechniania program „naprawiania świata”.
Składają się na niego m.in. „Hamakownia”,czyli szkolna pracownia uważności za sprawą sali z hamakami, służącej uczniom i pracownikom; konferencja Historie zebrane. Pamięci zbieranie, wieńcząca wieloletnie
działania upamiętniające i popularyzujące wydarzenia tzw. Polenaktion 1938, czyli pozbawienia obywatelstwa i wydalenia z Trzeciej Rzeszy wszystkich polskich Żydów (połowa
z nich, tj. ok. 8 tysięcy trafiła do Zbąszynia); upamiętnienie zlikwidowanego w latach 70.
cmentarza żydowskiego; rajdy rowerowe szlakiem cmentarzy ewangelickich; kalendarz
trzech religii zawieszony w klasie; Baśnie żydowskie przygotowane w teatrzyku kamishiba;
Rock for Ukraine, integrujący młodych Polaków i Ukraińców; wreszcie aż dwukrotnie zdobyty
tytuł „Szkoły Dialogu”, za program oparty na edukacji o Holokauście i innowacyjnej pracy z
uczniami nad sztuką dialogu i postawą otwartości wobec Innego.
Tak oto tworzy się Zbąszyński Balagan, obejmujący pamięć i współistnienie Polaków,
Niemców i Żydów. W ślad za tym idą warsztaty artystyczne pod hasłem Bajzel jest fajny oraz wydana w ubiegłym roku książka Śladem Balaganu, czyli przewodnik po historii i kulturze
zbąszyńskich Żydów. I tak oto do grona Sendlerowców dołącza Anita Rucioch-Gołek,
nauczycielka naprawiająca świat z pasją zbąszyńskiego „pozytywnego bałaganu”.