Jakie szanse stawia przed nami doświadczenie zdalnego nauczania? Cz II.

W ostatnich tygodniach wiele się nauczyliśmy. Zmieniliśmy liczne przyzwyczajenia, otworzyliśmy się na nowe formy nauczania, ewoluowały nasze relacje z uczniami, uczennicami i ich rodzicami. Warto wyciągnąć z tych doświadczeń to co najlepsze i co można wykorzystać w lepszym uczeniu po powrocie do tradycyjnego, stacjonarnego nauczania. W drugiej części tekstu o szansach na lepsze nauczanie po okresie pandemii wyciągamy kolejne wnioski na przyszłość.

III. Szansa na ocenianie pomagające uczniom się uczyć

Poprzez zmniejszenie oceniania przy pomocy stopni umożliwienie uczniom uczenia się nie dla stopni, a dla siebie

Jeśli w nauczeniu szkolnym każda aktywność ucznia jest zagrożona oceną przy pomocy stopnia, to uczeń skupia się tylko na otrzymaniu wysokiej noty – uczy się dla stopni. W nauczaniu zdalnym ocenianie stopniami np. klasówek nie ma sensu, gdyż nie ma pewności, że praca będzie wykonana samodzielnie. Nauczyciele w zdalnym nauczaniu przechodzą na ocenianie przy pomocy informacji zwrotnej, czyli komentarza wskazującego, co uczeń zrobił dobrze, co i jak powinien poprawić i wskazówek, jak ma się dalej rozwijać. Ponieważ uczniowie nie otrzymują stopni, a jeśli nawet otrzymują to wiedzą, że nie są one odzwierciedleniem ich wiedzy i umiejętności, to zaczynają korzystać z informacji zwrotnej, jako wskazówki, jak doskonalić swoją pracę. W wyniku tego uczą się i poprawiają, a nie „polują” na zadowalające ich i rodziców stopnie. Dobrze, aby w szkole uczniowie też cenili wiedzę, którą zdobywają, a nie stopnie, które otrzymują. Dlatego warto ich przyzwyczaić do korzystania z informacji zwrotnej i nie zaskakiwać ich niespodziewanymi kartkówkami ocenianymi stopniami.

Pierwszą zaletą zadań umieszczanych na platformach jest możliwość ich automatycznego sprawdzania, ale nie to jest najważniejsze. Większość platform oferuje możliwość powtarzania zadania, aż do uzyskania satysfakcjonującego dla ucznia wyniku. System „wyręcza” nauczyciela w udzielaniu informacji zwrotnej, bo przy odpowiednich ustawieniach, może wskazać uczniowi, w którym miejscu popełnił błąd. Warto z tego korzystać, bo uczniowie chętnie powtarzają próby, przy okazji się ucząc. Taka forma zadań umożliwia też uczniom pracę w indywidualnym tempie. Na platformach można też umieszczać krótkie zadania odnoszące się do kryteriów sukcesu, szybko sprawdzające stopień opanowania przez uczniów danego materiału.

Ewa Szpot, informatyka, przedmioty zawodowe
Zespół Szkół Technicznych w Ostrowie Wielkopolskim

Wskazywanie, które prace uczniów będą oceniane poprzez informację zwrotną.

Jeśli nauczyciel chce odnieść się do każdej pracy ucznia przy pomocy informacji zwrotnej, to jest to zadanie nie do wykonania. W nauczaniu zdalnym nauczyciel nie jest również w stanie na bieżąco udzielać  uczniom wskazówek. Aby jego praca oceniająca miała sens, musi zapowiedzieć do jakich prac będzie uczniom udzielał informacji zwrotnej. Nauczyciel zdaje sobie sprawę, że prace, do których zdecydował się napisać informację zwrotna, powinny być tego „warte”, czyli znaczące dla procesu uczenia się. Ten zwyczaj będzie też przynosił korzyści w nauczaniu rzeczywistym, gdyż uczniowie będą mieli zapowiedziane, które w jaki sposób prace będą oceniane. Dzięki treningowi z informacją zwrotną w nauczaniu zdalnym jest możliwość, że uczniowie nauczą się z  niej korzystać.

Zamiast informacji zwrotnej stosowanie oceny koleżeńskiej.

Odnosząc się do punktu poprzedniego, wiemy już, że nauczyciel nie jest w stanie napisać informacji zwrotnej do wszystkich prac uczniów. Dlatego w  niektórych pracach proponuje dokonanie oceny koleżeńskiej. Jeśli wcześniej uczniowie mają określone kryteria sukcesu do pracy, to potrafią, odnosząc się do nich, udzielić koledze lub koleżance informacji zwrotnej. Jeśli nabiorą w tym wprawy w nauczaniu zdalnym, to łatwiej będzie wykorzystać ocenę koleżeńską w nauczaniu rzeczywistym.

Nauczenie udzielania oceny koleżeńskiej nie jest proste, wymaga czasu i odwagi, zyski jakie uczniowie dzięki temu osiągną będą procentować na przyszłość. Każdy chce być obiektywnie oceniony, nie zaś tylko chwalony, ocena koleżeńska uczy obiektywizmu.

Michał Szczepanik

IV. Szansa na współpracę nauczycieli i na zwiększenie udziału rodziców

Współpraca nauczycieli owocująca interdyscyplinarnym nauczaniem.

Nauka zdalna wymusza na nauczycielach współpracę. Nauczyciele mają mniej czasu do wykorzystaniu podczas lekcji zdalnej niż rzeczywistej. Często umawiają się z innymi nauczycielami, na „przerobienie” części materiału na lekcji z innego przedmiotu. Czasami owocuje to wspólnym planowaniem lekcji, co pozwala na łączenie przedmiotów. To było bardzo trudne w nauczaniu rzeczywistym. W wielu szkołach nauczyciele decydują, jak ograniczyć treści, albo przenieść część z nich na przyszłość, aby mieć szansę na realizację podstawy programowej. Wszystkie te ustalenia podejmowane są wspólnie w zespołach przedmiotowych lub w zespołach nauczycieli uczących jedną klasę. Współpraca odbywa się zdalnie. Jeśli uda się przenieść współpracę nauczycieli na grunt rzeczywisty, to na pewno będzie to z korzyścią dla uczniów.

Nauczyciele zapraszają gości na swoje spotkania z uczniami. Jest to szansa na wprowadzanie zwyczaju obserwacji koleżeńskiej ,na uczenie się nauczycieli wzajemne od siebie.

Bożena Rakowska, nauczycielka wczesnoszkolna w Szkole Podstawowej nr 3 w Sulechowie

W edukacji wczesnoszkolnej wzmocniła się współpraca pomiędzy nauczycielami uczącymi w różnych klasach, ale na tym samym poziomie. Każdy nauczyciel ma swoje mocniejsze i słabsze strony, tematy, które bardziej lub mniej go interesują. Możemy więc wspólnie przygotowywać materiały na dany dzień, dzieląc się zadaniami. Podobnie działaliśmy przed pandemią, więc po zakończeniu izolacji można to ze zdwojoną siłą przenieść do szkoły i np. wymieniać się klasami w czasie lekcji, np. Koleżanka jest pasjonatką ogródka, a ja uwielbiam praktyczne działania matematyczne. Wobec tego ona robi w klasach 1 projekt przyrodniczy, a ja np. utrwalam liczenie grając z dziećmi w przeróżne gry.

Magdalena Niedziela , edukacja wczesnoszkolna- Społeczna, Szkoła Podstawowa MTE w Milanówku

Współpraca nauczycieli stała się szansą do uczenia się od siebie nawzajem. Zanim zaczęliśmy pracę  online z uczniami, w celu przetestowania nowych narzędzi, organizowaliśmy spotkania w małych grupach nauczycieli, w trakcie których ktoś wcielał się w rolę nauczyciela, a ktoś ucznia. Oprócz praktycznego ćwiczenia możliwości nowych aplikacji, mogliśmy nawzajem obserwować swoje metody pracy, dyskutować o nich, dzielić się doświadczeniem.
Ewa Szpot – Zespół Szkół Technicznych

Włączenie rodziców w proces nauczania.

W nauczaniu zdalnym rodzice są włączeni w proces nauczania. Pomagają swoim dzieciom (szczególnie młodszym) i interesują się tym, co się dzieje podczas nauczania. Rodzic zamiast pytać „Jak było na lekcji?” może zapytać – „Czego ciekawego się dzisiaj nauczyłeś, czy chciałbyś dowiedzieć się na ten temat czegoś więcej?”. To jest okazja, by podtrzymać zainteresowanie rodziców procesem uczenia się ich dzieci również w nauczaniu rzeczywistym.

Rodzice stanowią wielką podporę w zdalnej edukacji młodszych dzieci. Bez nich właściwie nie byłoby nauczania. Począwszy od technicznych spraw po emocjonalne wspieranie są niezastąpieni. Mali uczniowie uczą się dopiero uczyći potrzebują wielu bodźców, by wszystko udało się. Można powiedzieć, że rodzice mimochodem włączeni zostają w proces nauczania. Warto wspierać ich w tych działaniach, konsultować potrzeby, pozwolić dzielić się im nimi wzajemnie. Zbudowane wcześniej dobre relacje prowadzą do video spotkań nauczyciela z rodzicami, a te do konstruktywnych wniosków i wspólnych planów na dalszy czas. Bo wszystkim chodzi o dobrą edukację teraz zdalną, a za pewien czas znów realnie prowadzoną.

Barbara Bartnik, nauczycielka wczesnoszkolna z SP111 Kraków

Mam wrażenie, że poznaję bardziej rodziców i ich możliwości i trochę inaczej na nich patrzę. Teraz stali się nie tylko odbiorcami usługi, ale są bardziej jej współrealizatorami, więc także oni trochę inaczej patrzą na naszą pracę. Według mnie ta relacja zmienia się (albo może zmienić się) bardzo pozytywnie. Jeśli utrzyma się po powrocie ten poziom empatii, to tylko z korzyścią dla relacji szkolnych.

Magda Niedziela, edukacja wczesnoszkolna – Społeczna Szkoła Podstawowa MTE w Milanówku

W pierwszej części artykułu można przeczytać o poprawie procesu uczenia się i lepszym planowaniu lekcji.

Dziękuję bardzo nauczycielkom i nauczycielom za wzbogacenie artykułu swoimi przykładami i wypowiedziami: Barbarze Bartnik, Jolancie Łosowskiej, Barbarze Jaworowicz, Magdalenie Niedzieli, Beacie Mincie, Urszuli Lach, Bożenie Rakowskiej, Janinie Stojak, Michałowi Szczepanikowi, Ewie Szpot, Monice Zdrojewskiej.