Każda okazja, by mówić o empatii i zaangażowaniu jest dobra. To buduje postawę obywatelską.
„Na początku kryzysu zawsze pojawia się i rośnie lęk. Dzięki tym narzędziom możemy o nim rozmawiać, z coraz większym spokojem i przestrzenią, że może być mi źle, że boli mnie głowa, czy brzuch, ale umiem znaleźć na to sposób, aby sobie z tym poradzić.„
Wojciech Albiński, Centrum Edukacji Obywatelskiej: Anno, jesteś nauczycielką i dyrektorką zarazem, która żywo i osobiście obserwuje kryzys powodziowy, który się w Twojej okolicy odbywa, jak to widzisz?
Anna Chełmińska, dyrektorka Społecznego Zespołu Szkolno – Przedszkolnego w Kudowie Zdroju: Mieszkamy w Kotlinie Kłodzkiej, w miejscowości, której powódź bezpośrednio nie dotknęła, ale bardzo blisko tych wszystkich miejsc, które ucierpiały. To Kłodzko, Lądek-Zdrój, Stronie. Mamy tam przyjaciół, rodziny i to nam daje bezpośredni wgląd w ogrom cierpienia ludzkiego. Jeździmy tam, pomagamy. Dzisiaj zresztą byłam z uczniami ósmej klasy w Lądku-Zdroju.
CEO: Co może zrobić nauczyciel dla podopiecznych, które są w jakiś sposób tym kryzysem dotknięci?
Anna Chełmińska: Ja bym powiedziała, że kryzysem dotknięci są wszyscy, nawet jeśli są setki kilometrów stąd. Dlatego należy z dziećmi rozmawiać, aby pozwolić wyrazić emocje a przez to z czasem przywrócić im poczucie bezpieczeństwa i spokoju. Niejako wykorzystać ten kryzys do rozmowy, o tym co znaczy zaangażowanie, patriotyzm tu i teraz, empatia czy współodczuwanie.
Mowa tu o wspólnocie losów, która się w takich okazjach pojawia. I jeśli uda nam się z tej okazji przez chwilę skorzystać i pomyśleć: a co by było, gdyby to była moja sytuacja? Pomyśleć, że jest mi smutno, bo to się tym ludziom przytrafiło…? Moment tego smutku jest ważny. Świadczy o tym, jakimi jesteśmy ludźmi, buduje w nas empatię i daje większą pewność, że jeśli coś zdarzy się bliżej, to nasi podopieczni zareagują właściwie: Zaangażują się.
W tej chwili Polska zbiera dary na powodzian (choć jesteśmy zalani darami), pieniądze (tych zawsze potrzeba), ale chodzi o to aby wzbudzić w dzieciach poczucie, że w najbliższym otoczeniu są zawsze ludzie potrzebujący naszego wsparcia, często cierpiący. Może to być osoba niepełnosprawna, starszy samotny człowiek. Każda okazja, by mówić o empatii i zaangażowaniu jest dobra. To buduje postawę obywatelską cechującą się empatią i zaangażowaniem.
CEO: Współtworzyłaś jeden z naszych projektów wsparcia dla nauczycieli. Czy narzędzia z „Polska-Ukraina. Razem w szkole. O redukcji stresu” mogą tu pomóc?
Anna Chełmińska: Tak, „O redukcji stresu” czyli norweski Better Learning Program stworzony dla uczniów poddanych kryzysom może być pomocny w każdym kontekście, nie tylko powodziowym. On daje narzędzie do elementarnej edukacji o emocjach, o radzeniu sobie ze stresem, do takiego wentylowania, mówiąc kolokwialnie, rzeczy, które się w nas dzieją.
Na początku kryzysu pojawia się i rośnie lęk. A dzięki tym narzędziom możemy o nim rozmawiać, z coraz większym spokojem i przestrzenią, że może być mi źle, że boli mnie głowa, czy brzuch, ale umiem znaleźć na to sposób, aby to wyrazić, mówić, żeby sobie z tym poradzić. Jeśli z dziećmi o tym nie rozmawiamy, to ryzykujemy, że za zapłacą zdrowiem psychicznym, czy fizycznym za jakiś czas.
CEO: Podałabyś takie zasady wsparcia w sytuacji kryzysowej?
Anna Chełmińska: Oczywiście. W Better Learning Programme istnieje 5 zasad wsparcia psychospołecznego, tzw pomocna skrzynka. To 5 kroków, które pomagają odzyskać równowagę po traumatycznych sytuacjach zagrożenia zdrowia i życia lub lęku o nie (z czym mieliśmy do czynienia na terenach powodzi).
„Pomocna skrzynka”
czyli 5 zasad wsparcia psychospołecznego
Brak poczucia bezpieczeństwa utrudnia koncentrację i naukę. W przypadku dzieci można zmniejszyć uczucie strachu i wpływać na odzyskanie przez nich poczucia stabilności i bezpieczeństwa, przywracając rutynę, jaką jest m.in.: uczęszczanie do szkoły. Chodzenie do szkoły zachęca do skupienia się na zadaniach, stymuluje interakcje społeczne i podtrzymuje poczucie wspólnoty i przynależności do społeczności szkolnej.. To pomaga przywracać poczucie bezpieczeństwa (tj. zrozumienie, że wczoraj mogło być niebezpieczne, ale nie wszystkie dni są niebezpieczne i że szkoła może być bezpiecznym miejscem powrotu do równowagi).
Większy spokój można osiągnąć, stosując różne techniki radzenia sobie z silnym stresem, takie jak ćwiczenia oddechowe i relaksacyjne. Kiedy osoba jest narażona na niebezpieczeństwo, naturalne jest, że staje się napięta i niespokojna — są to normalne reakcje na nienormalne sytuacje. Ważne jest, aby być świadomym swoich reakcji na silny stres, umieć je rozpoznawać oraz nauczyć się radzić sobie z przytłaczającymi emocjami i napięciem, i uspokoić się, gdy sytuacja znów jest bezpieczna. W uproszczeniu, oznacza to wyłączenie alarmu naszego ciała i umysłu, który sytuacja zagrożenia uruchomiła, a który nadal w nas wybrzmiewa.
Uczniowie potrzebują mieć poczucie kontroli i zdawać sobie sprawę, że ich własne działania mogą prowadzić do pozytywnych rezultatów. Na przykład trening samoregulacji oraz budowanie poczucia, że mają umiejętności i narzędzia, które pozwalają im się wyciszyć i uspokoić, gdy są zestresowani lub czują lęk może budować takie sprawczości. Taką rolę może spełnić już sama wiedza gdzie i jak poprosić o pomoc i korzystanie z niej w trudnych sytuacjach.
To jeden z ważniejszych czynników, który pomaga ludziom wyjść z kryzysu. Samo obecność w szkole nie jest wystarczająca, ważne jest poczucie wspólnoty i wsparcia w kryzysie. Pomagajmy dzieciom wchodzić w interakcje i budować zdrowe relacje, aby mogły korzystać ze wsparcia swoich przyjaciół. Możliwość rekreacji, zabawy i pracy grupowej są ważnymi sposobami, aby pomóc dzieciom nawiązać kontakt, integrować się i być razem w trudnym momencie. Kryzysowa sytuacja może więc być także traktowana jako okazja do wzmacniania relacji i więzi w szkole i grupie.
Nadzieja jest niezbędna w budowaniu poczucia sensu i celu życia, ale także dla dobrego samopoczucia i dobrych wyników w szkole. W sytuacjach kryzysowych często tracimy nadzieję. Nauczyciele i rodzice, którzy chcą pełnić funkcję wspierającego dorosłego, powinni szukać sposobów przywracania nadziei młodych osób, generować pomysły na przywrócenie bezpiecznej przyszłości i wyobrażenia takiej przyszłości.
__
Zdjęcia w tekście pochodzą ze szkolenia BLP organizowanego przez NRC w Polsce, Warszawa, Sierpień 2024. Fot.: Grzegorz Żukowski/NRC.
Zdjęcie „okładkowe” to kadr z filmu „Jak oswoić stres?” – Metoda Better Learning Programme„. W kadrze bohaterka wywiadu, dyrektorka Społecznego Zespołu Szkolno – Przedszkolnego w Kudowie Zdroju Anna Chełmińska w trakcie ćwiczeń z młodzieżą.
Obejrzyj też film poświęcony metodzie Better Learning Programme.
